۱. وضعیت فعلی پزشکان عمومی و متخصص
بر اساس آخرین آمارهای سازمان نظام پزشکی، ایران دارای ۱۰۴ هزار و ۳۴۵ پزشک عمومی است که بیش از ۳۰ هزار نفر از آن‌ها در فعالیت‌های غیرپزشکی مشغول هستند و نه در شبکه بهداشت و درمان فعال هستند و نه در مطب به ارائه خدمات می‌پردازند. این آمار نشان می‌دهد که افزایش ظرفیت پزشکی عمومی به تنهایی نمی‌تواند مشکل دسترسی مردم به پزشک متخصص یا رفع نیاز نظام ارجاع و پزشکی خانواده را حل کند.
۲. تمرکز نادرست بر پزشکی عمومی
محمد رئیس‌زاده، رئیس کل سازمان نظام پزشکی، تاکید کرد که تاکید بر افزایش ظرفیت پزشکان عمومی در حالی ادامه دارد که ظرفیت رشته‌های تخصصی مانند طب اورژانس، بیهوشی، اطفال و عفونی به شدت خالی مانده است. آزمون دستیاری سال جاری نشان می‌دهد که تنها ۱۰ درصد رشته طب اورژانس، ۳۲ درصد بیهوشی، ۲۲ درصد اطفال و ۱۵ درصد عفونی تکمیل شده‌اند. او این وضعیت را یک ابر بحران برای سلامت جامعه توصیف کرد.
۳. پیامدهای افزایش ظرفیت بدون توجه به تخصص
افزایش پزشکان عمومی بدون هدایت به رشته‌های تخصصی می‌تواند مشکلات زیر را ایجاد کند:
- تشدید کمبود پزشکان متخصص در مناطق محروم و کلانشهرها
- عدم پوشش خدمات اورژانسی و تخصصی در زمان نیاز
- هدررفت منابع مالی و آموزشی در تربیت پزشکان عمومی که به تخصصی وارد نمی‌شوند
رئیس‌زاده تاکید کرد که جبران کمبود فعلی متخصصان مانند بیهوشی یا اطفال، حتی با ورود پزشکان عمومی به دوره‌های تخصصی، حدود ۱۴ سال زمان نیاز دارد؛ این در حالی است که نیاز بیماران در حال حاضر فوریت دارد.
۴. توزیع نامتناسب پزشکان متخصص
یکی دیگر از چالش‌های جدی، توزیع ناعادلانه پزشکان متخصص در کشور است. به گفته رئیس کل سازمان نظام پزشکی، ۴۲ درصد متخصصان در ۵ کلانشهر مستقر هستند و در برخی رشته‌ها، بیش از ۵۰ تا ۶۰ درصد متخصصان در تهران حضور دارند. این تمرکز در پایتخت باعث کاهش دسترسی مردم سایر مناطق به خدمات تخصصی و افزایش فشار بر پزشکان حاضر در شهرستان‌ها می‌شود.
۵. ضرورت بازنگری در سیاست‌های آموزشی و استخدامی
رئیس‌زاده خاطرنشان کرد که ایجاد ظرفیت بیشتر در رشته‌های پزشکی عمومی بدون توجه به نیاز واقعی جامعه به متخصصان، نوعی آدرس غلط و ظلم تاریخی به نظام سلامت است. او تاکید کرد: «پزشکی که امروز در کلاس‌ها با ظرفیت افزایش یافته آموزش می‌بیند، در آینده مسئولیت بیماران را بر عهده خواهد داشت؛ اگر آموزش و تخصص کافی نداشته باشد، چه کسی پاسخگو خواهد بود؟»
۶. راهکارهای پیشنهادی
- افزایش ظرفیت رشته‌های تخصصی پر نیاز: تمرکز بر تربیت رزیدنت‌ها در رشته‌های بیهوشی، اطفال، طب اورژانس و عفونی.
- تشویق پزشکان عمومی به ورود به تخصص‌های کمبود دار: ارائه تسهیلات، بورسیه‌ها و برنامه‌های تشویقی.
- توزیع عادلانه متخصصان در کشور: ایجاد زیرساخت و امکانات مناسب برای ماندگاری پزشکان متخصص در شهرستان‌ها.
- مدیریت منابع آموزشی و مالی: جلوگیری از آموزش بیش از حد پزشکان عمومی که به تخصص وارد نمی‌شوند.
تمرکز صرف بر افزایش ظرفیت پزشکان عمومی، نه تنها مشکل کمبود دسترسی به متخصصان را حل نمی‌کند، بلکه در آینده می‌تواند منجر به بحران جدی در ارائه خدمات تخصصی و اورژانسی شود. اصلاح سیاست‌های آموزشی، توزیع عادلانه پزشکان و توجه ویژه به رشته‌های تخصصی، از ضروریات پیشگیری از بحران سلامت آینده کشور است.
