نیروی هوایی اسرائیل در حمله‌های چند ماه اخیر توانست به پدافند هوایی ایران آسیب جدی وارد کند. بعضی کارشناسان معتقدند با شرایط فعلی ایران به سختی می‌تواند یا شاید نتواند از آسمان و سایت‌های هسته‌ای خود محافظت کند.
بر اساس اطلاعات سازمان‌های اطلاعاتی غربی، ایران بیش از دو دهه پیش یک پروژه‌ی مخفیانه‌ی تسلیحات هسته‌ای داشت که دسامبر ۲۰۰۲ فاش شد، وقتی تصاویر ماهواره‌ای سایت غنی‌سازی نطنز و یک کارخانه آب سنگین در فاصله حدود ۲۰۰ مایلی آن‌را در اراک نشان دادند.
هر چند ایران همیشه داشتن برنامه تسلیحات هسته‌ای را رد کرده است، غربی‌ها ادعا می‌کنند اسناد آرشیوی که سال ۲۰۱۸ سازمان جاسوسی موساد اسرائیل به سرقت برد و ایالات متحده اصالت آن‌ها را تأیید کرد، برنامه‌های برای ساخت پنج سلاح هسته‌ای را افشا کرده است.
ارزیابی سازمان‌های اطلاعاتی آمریکا نشان می‌دهد ایران سال ۲۰۰۳ پروژه تسلیحات هسته‌ای خود را کنار گذاشت. پس از آن‌که محرمانه بودن این پروژه افشا شد ولی ایران پس از تهاجم آمریکا به عراق، دلیلی برای نگرانی داشت. از آن زمان تاکنون، ایران می‌گوید فقط برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای دارد.
برنامه‌های مخفیانه ساخت سلاح هسته‌ای
عجیب نیست اگر ایران تصمیم بگیرد برای پیشگیری از حمله و تجاوز دشمنانش، با سرعت به‌سوی ساخت بمب پیش برود؛ کشورهایی مانند کره شمالی، پاکستان، هند و اسرائیل نیز قبلا این مسیر را طی کرده و پروژه‌های هسته‌ای خود را به‌طور مخفیانه پیش بده‌اند.
اسرائیل سال‌ها برنامه هسته‌ای خود را از آمریکایی‌ها مخفی نگه داشت. دهه ۱۹۵۰، مهندسان فرانسوی به این رژیم برای ساخت یک راکتور هسته‌ای و کارخانه‌ی بازفرآوری مخفی برای جداسازی پلوتونیوم از سوخت مصرف‌شده راکتور کمک کردند. دولت اسرائیل همچنان به‌طور رسمی وجود زرادخانه هسته‌ای خود را تأیید یا رد نمی‌کند و می‌گوید اولین کشوری نخواهد بود که سلاح هسته‌ای را در خاورمیانه «رونمایی» می‌کند.
برنامه هسته‌ای هند، دهه ۱۹۵۰ آغاز شد و ایالات متحده و کانادا راکتورهای هسته‌ای و سوخت هسته‌ای را برای اهداف صرفاً صلح‌آمیز در اختیار هند قرار دادند. هند پذیرفت که نظارت‌هایی برای جلوگیری از استفاده نظامی این تجهیزات وجود داشته باشد. اما دهه ۱۹۶۰، به‌صورت مخفیانه سوخت مصرف‌شده را به پلوتونیوم تبدیل کرد و مواد شکافت‌پذیر لازم برای ساخت سلاح هسته‌ای را ذخیره نمود. سال ۱۹۷۴، هند نخستین آزمایش هسته‌ای خود را با نام رمز «بودای خندان» اجرا کرد.
پاکستان با کمک دانشمند هسته‌ای خود، عبدالقدیر خان، به بمب هسته‌ای دست یافت. خان، یک متخصص متالورژی بود که وقتی در یک شرکت مهندسی هسته‌ای در آمستردام کار می‌کرد، طرح‌ها و اطلاعات مربوط به سانتریفیوژهای پیشرفته را به سرقت برد. بعدها مشخص شد خان در انتقال فناوری تسلیحات هسته‌ای به ایران، کره شمالی و دیگر کشورها نیز نقش داشته است.
کمک‌های خان در دهه ۱۹۹۰ برای برنامه‌ی کره شمالی حیاتی بود. ، به گفته‌ی ناظران سازمان ملل، رژیم پیونگ‌یانگ با استفاده از شرکت‌های پوششی و بازار سیاه، فناوری و تجهیزات هسته‌ای را نیز خریداری کرد.
در حقیقت، آمریکا بود که قبل از انقلاب ۱۹۷۹ که منجر به سرنگونی پهلوی شد، برنامه هسته‌ای ایران را آغاز کرد. دهه ۱۹۶۰و در دوران حکومت شاه، فناوری هسته‌ای، سوخت، آموزش و تجهیزات هسته‌ای و نیز از جمله یک راکتور تحقیقاتی، در برنامه «اتم برای صلح» ایالات متحده در اختیار ایران قرار گرفت.
حالا کارشناسان معتقدند هر چند احتمالاً ایران برای دستیابی به دانش فنی نیازی به شرکای خارجی ندارد، با چالش بزرگی برای بازسازی باقی‌مانده‌ی برنامه هسته‌ای خود روبه‌رو است.
تمام سایت‌های هسته‌ای شناخته‌شده‌ی ایران در حمله هوایی اسرائیل در اوایل این ماه هدف قرار گرفتند. هفته گذشته نیز ایالات متحده با استفاده از ۱۴ بمب ۳۰ هزار پوندی نفوذگر به پناهگاه و بیش از دوازده موشک تاماهاوک به سه سایت غنی‌سازی حمله کرد. سیا اعلام کرده تأسیسات کلیدی نابود شده و برنامه هسته‌ای ایران «به‌شدت آسیب دیده» است.
با وجود این خسارت‌های بی‌سابقه که ارزیابی کامل آن ادامه دارد، کارشناسان کنترل تسلیحات می‌گویند احتمالاً ایران هنوز توانایی فنی برای احیای یک برنامه تسلیحات هسته‌ای دارد که شامل اورانیوم غنی‌شده، سانتریفیوژها و دسترسی به تونل‌ها یا دیگر سایت‌های زیرزمینی است.
نفوذ اطلاعاتی اسرائیل در ایران
چهار سال پیش، دانشمند ارشد هسته‌ای ایران در یک روز پاییزی همراه با همسرش در مسیر ویلای خود رانندگی می‌کرد. وقتی برای عبور از یک سرعت‌گیر سرعت خود را کم کرد، یک تیربار کنترل از راه دور که روی وانتی در همان نزدیکی نصب شده بود، رگباری از گلوله شلیک کرد و بلافاصله او را کشت.
ترور خشونت‌آمیز محسن فخری‌زاده که به معمار پروژه‌ی متوقف‌شده‌ی تسلیحات هسته‌ای موسوم به پروژه‌ی عماد شهرت داشت، نشان داد اسرائیل تا چه حد در ساختار ایران نفوذ کرده است. این آسیب‌پذیری در هفته‌های اخیر با حملات هوایی اسرائیل که منجر به کشته شدن چندین دانشمند هسته‌ای دیگر ایران، بیش‌ازپیش آشکار شده است.
برخلاف کشورهای دیگری که موفق شدند مخفیانه سلاح هسته‌ای تولید کنند، ایران نمی‌تواند به پنهان ماندن فعالیت‌های خود امیدوار باشد. اسرائیل بارها توانسته از سدهای امنیتی ایران عبور کند، فعالیت‌های مخفیانه هسته‌ای را کشف کند و مقام‌های ارشد نظامی را هدف قرار دهد.
«چالش اصلی ایران در پیگیری مسیر مخفیانه، پنهان نگه‌داشتن آن از دید آمریکا و اسرائیل است»، اریک بروئر، مقام سابق اطلاعاتی و پژوهشگر ابتکار تهدید هسته‌ای، پس از ذکر این نکته گفت: «این وضعیت یک چالش مهم است، زیرا هر دو کشور، به‌ویژه اسرائیل، توانایی نفوذ در برنامه هسته‌ای ایران را نشان داده‌اند و اسرائیل توانسته با استفاده از نیروی نظامی آن را از بین ببرد.»
چالش‌های ایران برای پیگیری برنامه‌ی هسته‌ای
به گزارش ان‌بی‌سی نیوز هنوز تمام ذخایر اورانیوم غنی‌شده‌ی ایران شناسایی و بررسی نشده است و تعداد نامعلومی سانتریفیوژ در انبارهایی وجود دارد که مورد حمله قرار نگرفته‌اند. بااین‌حال، بزرگ‌ترین مانع فنی ایران ممکن است تولید فلز اورانیوم باشد. ایران تنها یک سایت شناخته‌شده برای تبدیل اورانیوم به حالت فلزی داشت که در حمله هوایی اسرائیل به اصفهان نابود شد.
ایران بدون چنین تأسیساتی نمی‌تواند سلاح هسته‌ای تولید کند و مشخص نیست تأسیسات مخفی دیگری برای تولید فلز اورانیوم داشته باشد یا خیر.
جدای از موانع فنی، تصمیم برای ساخت بمب هسته‌ای، در نهایت یک تصمیم سیاسی است نه صرفاً فنی یا لجستیکی، این نکته را جفری لوئیس، کارشناس کنترل تسلیحات در مؤسسه مطالعات بین‌المللی میدلبری گفته است.
ماروین وینباوم، پژوهشگر ارشد در اندیشکده مؤسسه خاورمیانه و استاد دانشگاه ایلینوی، نیز معتقد است: پس از این حمله گسترده که برتری هوایی اسرائیل را نشان داد، ایران ممکن است تسلیحات هسته‌ای را تنها راه دفاع از آسمان و تضمین بقای خود بداند.
او افزود: «با توجه به آنچه اتفاق افتاد، ایران دلیل کافی دارد که بگوید ما باید بمب داشته باشیم و اگر داشته باشیم، با ما متفاوت برخورد خواهد شد. »
مقام‌های ایرانی سال‌هاست از انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز می‌گویند و پرسش اصلی این است که آیا سلاح هسته‌ای به بقا کمک خواهد کرد یا باعث به خطر افتادن قدرت آن خواهد شد.
از سوی دیگر تهدید جاسوسی و توان هوایی اسرائیل همچنان سایه سنگینی بر تصمیم ایران انداخته و ممکن است تهران را در حین تلاش برای تولید سریع بمب، غافلگیر کند.
قرار است استیو ویتکاف -نماینده ویژه رئیس‌جمهور دونالد ترامپ- روزهای آینده مذاکراتی با ایران درباره توافق احتمالی برای توقف غنی‌سازی اورانیوم در ازای رفع تحریم‌ها داشته باشد. در همین حال، سازمان‌های جاسوسی آمریکا و اسرائیل، همان‌طور که پلیمرپولوس گفت، «با دقت کامل نظاره‌گر اقدام پشت‌پرده ایران خواهند بود.»
