چارچوب «رقابت قدرت‌های بزرگ» در خاورمیانه
به گزارش وفاق ملی، اصطلاح «رقابت قدرت‌های بزرگ» که در سال‌های اخیر در محافل اندیشکده‌ای آمریکا پرکاربرد شده، به‌طور دقیق نمی‌تواند واقعیت سیاست‌گذاری آمریکا در خاورمیانه را توضیح دهد. از دهه ۹۰ تاکنون، آمریکا خاورمیانه را به‌عنوان عرصه‌ای برای رقابت مستقیم با چین یا روسیه تلقی نکرده است. به گفته لیف، واشنگتن و پکن مسیرهای جداگانه خود را در منطقه دنبال کرده‌اند و روسیه نیز پس از افول قدرتش در جنگ اوکراین، به‌ندرت عامل اصلی سیاست منطقه‌ای آمریکا محسوب می‌شود.
ترامپ و مواضع جدید نسبت به روسیه و ایران
ترامپ به‌طور قابل توجهی از سیاست دو دهه آمریکا نسبت به روسیه فاصله گرفته و قصد دارد مسکو را هم‌سطح آمریکا ببیند، حتی با وجود عملکرد بی‌ثبات‌کننده پوتین در قرن بیست‌ویکم. در مورد ایران، ترامپ بارها اعلام کرده نیازی به توافق هسته‌ای ندارد، به‌ویژه پس از آنکه برنامه هسته‌ای ایران در ژوئن «محو» شده است.
تمرکز بر شرکای منطقه‌ای
دولت ترامپ به جای رقابت گسترده، تمرکز خود را بر عربستان، امارات، قطر و اسرائیل گذاشته است. این کشورها در نخستین سفر خارجی ترامپ قراردادهای اقتصادی و سرمایه‌گذاری عظیمی با آمریکا منعقد کردند. از سوی دیگر، نقش نظامی مستقیم آمریکا در سوریه و مقابله با داعش به حداقل کاهش یافته است.
چین؛ حضور اقتصادی محدود و امنیتی محتاطانه
باربارا لیف اشاره می‌کند که چین تا کنون به طور عمده بر منافع اقتصادی خود در منطقه تمرکز داشته و نقش امنیتی محدودی ایفا کرده است. پروژه «ابتکار کمربند و جاده» و مشارکت انرژی با کشورهای خلیج فارس، ایران و عراق، نشان‌دهنده اتکای پکن به منطقه است، اما مداخله نظامی یا سیاسی عمده ندارد.
تأثیر جنگ ۱۲ روزه و تغییر توازن قدرت
جنگ اخیر میان اسرائیل و ایران، تغییرات چشمگیری در توازن قدرت ایجاد کرده است. ایران از ابزارهایی که طی چهار دهه شکل گرفته بود محروم شده، اسرائیل موقعیت نظامی خود را تقویت کرده، اما همچنان با نگرانی کشورهای خلیج فارس مواجه است. این وضعیت نشان‌دهنده ضعف نقش موازنه‌گرانه آمریکا و عدم حضور چین یا روسیه در مهار بحران‌هاست.
پیامدهای آینده
لیف تأکید می‌کند که اگر آمریکا به کاهش تعهد امنیتی در منطقه ادامه دهد و چین یا اتحادیه اروپا جایگزین نشوند، خاورمیانه با خطر بی‌ثباتی شدید و از دست رفتن پنجره طلایی ثبات مواجه خواهد شد. تنها ایالات متحده توانایی ایفای نقش موازنه‌گر و سازمان‌دهنده در منطقه را دارد، و فقدان آن، زمینه را برای ناپایداری و تعمیق درگیری‌ها فراهم می‌کند.
سیاست آمریکا در دوران ترامپ نشان‌دهنده واگذاری نقش امنیتی منطقه‌ای به شرکای خاص و کاهش تمرکز بر رقابت با چین و روسیه است. با محدود شدن مداخله مستقیم آمریکا و نقش اقتصادی-محور چین، خاورمیانه در وضعیت شکننده‌ای قرار گرفته است. جنگ ۱۲ روزه میان اسرائیل و ایران، توازن قدرت را به سود اسرائیل تغییر داده اما با استمرار تهدیدهای ایران و گروه‌های نیابتی، منطقه همچنان در معرض بحران‌های نظامی و سیاسی است.
