به گزارش وفاق ملی، در میانه تحولات پرشتاب منطقه‌ای و تشدید رقابت‌های ژئوپلتیک در آسیای مرکزی، سفر اخیر سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران به تاجیکستان را نمی‌توان صرفاً در چارچوب دیدارهای متعارف دیپلماتیک ارزیابی کرد. حضور او در دوشنبه، در کنار پیام‌های معنادار فرهنگی، راهبردی و امنیتی، نمادی است از یک رویکرد تازه در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران که از «سیاست همسایگی» عبور کرده و به دنبال شکل‌دهی به بلوک‌های پایدار منطقه‌ای مبتنی بر اشتراکات فرهنگی و تمدنی است.
تاجیکستان، در جغرافیای تمدنی ایران قرار دارد. این واقعیت صرفاً مبتنی بر اشتراک زبانی یا پیوندهای فرهنگی نیست؛ بلکه به حضور یک ملت هم‌ریشه، هم‌زبان و هم‌دین بازمی‌گردد که در سرزمینی مستقل، اما عمیقاً مرتبط با هویت تاریخی ایران زیست می‌کند. زبان فارسی، به‌عنوان ستون فقرات ارتباط میان دو ملت، نه‌تنها پیوندی احساسی و فرهنگی بلکه ابزار قدرتمندی برای دیپلماسی نرم و گسترش نفوذ ژئوکالچرال ایران در منطقه است.
به گفته مقامات وزارت خارجه ایران، ظرفیت همکاری با تاجیکستان، فراتر از سطح فعلی است و می‌تواند به «اتحاد راهبردی» ارتقا یابد. اصطلاحی که در ادبیات دیپلماتیک به‌ندرت به کار می‌رود، اما در این زمینه به‌خوبی نمایانگر افق بلندمدت روابط تهران–دوشنبه است. در این مسیر، بیش از ۲۰۰ سند همکاری بین دو کشور در طول سه دهه گذشته به امضا رسیده؛ حجم قابل توجهی که گویای عزم دوجانبه برای نهادینه‌سازی روابط در تمامی سطوح است.
اما اهمیت این رابطه، تنها به منافع دوجانبه ختم نمی‌شود. در زمانی که رقابت قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در آسیای مرکزی شدت یافته و کشورهایی چون ترکیه، چین، روسیه و آمریکا به دنبال نفوذ و گسترش حوزه‌های نفوذ خود در این منطقه‌اند، اتحاد فرهنگی–راهبردی ایران و تاجیکستان می‌تواند به تثبیت یک محور بومی و متکی بر تمدن مشترک منجر شود. محوری که توانایی ایفای نقش در پایداری منطقه، مدیریت تحولات افغانستان و حتی شکل‌دهی به پیمان‌های اقتصادی پایدار را دارد.
از سوی دیگر، در شرایطی که بسیاری از همسایگان ایران درگیر مسائل ساختاری و سیاسی داخلی‌اند، تاجیکستان به عنوان یک شریک پایدار و باثبات در آسیای مرکزی، می‌تواند نقطه اتکای مناسبی برای طرح‌های بلندمدت اقتصادی، عمرانی، حمل‌ونقلی و فرهنگی ایران باشد. چه آنکه ظرفیت‌های فناوری، مهندسی و زیرساختی ایران می‌تواند در پروژه‌های مشترک با تاجیکستان، همسویی عملی و سودآوری دوجانبه ایجاد کند.
تأکید مقامات تاجیک بر “رابطه ویژه و تاریخی” دو ملت و استقبال شخص امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان از این همکاری‌ها، نشان می‌دهد که زمینۀ ذهنی برای این همگرایی فراهم است. آنچه باقی می‌ماند، تدوین نقشه راهی مشترک، نهادینه‌سازی روابط اقتصادی، تعمیق پیوندهای فرهنگی و تعریف منافع راهبردی مشترک در بستر تحولات منطقه‌ای است.
سفر امروز، شاید یک دیدار باشد، اما در سطح راهبردی، پیام روشنی دارد: تهران و دوشنبه دیگر تنها “دو کشور هم‌زبان” نیستند، بلکه می‌توانند “دو شریک استراتژیک” در یک بازی ژئوپلتیکی نوین باشند.
