به گزارش وفاق ملی، فناوری‌های کوانتومی، به عنوان یکی از مهم‌ترین عرصه‌های رقابت علمی و فناورانه جهان، در سال‌های اخیر به‌طور ویژه در دستور کار کشورها قرار گرفته است. ایران نیز همگام با این روند جهانی، تلاش کرده است با تدوین اسناد راهبردی و اجرای برنامه‌های حمایتی، جایگاه خود را در این حوزه تثبیت کند.
وحید جان‌نثاری، سرپرست دبیری ستاد توسعه اقتصاد دانش‌بنیان کوانتوم، لیزر و فوتونیک معاونت علمی ریاست جمهوری، در گفت‌وگو با خبرنگار مهر تأکید کرد که سرمایه‌گذاری‌های اولیه در زیرساخت‌های کوانتومی کشور انجام شده و در یک بازه یک تا دو ساله می‌توان انتظار داشت این زیرساخت‌ها تکمیل و وارد فاز عملیاتی شوند.
بر اساس سند چشم‌انداز ده‌ساله تدوین‌شده، هدف ایران قرار گرفتن در جمع کشورهای پیشرو فناوری کوانتومی و ارتقای رتبه جهانی است. طبق این سند، تا سه سال آینده سرمایه‌گذاری‌ها باید به ۵۰ میلیون دلار برسد تا بتوان مسیر توسعه را هموار کرد.
با این حال، مقایسه سرمایه‌گذاری ایران با کشورهای بزرگی چون آمریکا، چین و اروپا نشان می‌دهد که مسیر پیشرو چالش‌های جدی دارد. به گفته جان‌نثاری، در حالی که مجموع سرمایه‌گذاری جهانی در بخش دولتی فناوری‌های کوانتومی به حدود ۵۶ تا ۵۷ میلیارد دلار می‌رسد و شرکت‌های بزرگی مانند گوگل و IBM نیز سرمایه‌گذاری‌های کلانی انجام داده‌اند، ایران تنها چند ده میلیون دلار برای توسعه این حوزه اختصاص داده است. این اختلاف فاحش موجب می‌شود که ایران نتواند به سرعت به جایگاه مطلوب در عرصه تجربی دست یابد.
با وجود این محدودیت‌ها، عملکرد علمی ایران در حوزه نظری کوانتوم چشمگیر بوده است. در حال حاضر کشورمان در انتشار مقالات علمی مرتبط رتبه‌ای در حدود بیستم جهان را دارد، جایگاهی که با توجه به سطح سرمایه‌گذاری‌ها قابل توجه است. هدف‌گذاری سند ملی نیز ارتقای این رتبه به پانزدهم جهان است.
جان‌نثاری تأکید کرد که فناوری‌های کوانتومی در سه حوزه اصلی محاسبات، ارتباطات و حسگرها دسته‌بندی می‌شوند. هر یک از این حوزه‌ها سطح بلوغ متفاوتی دارند؛ به‌گونه‌ای که برخی از حسگرهای کوانتومی در سطح جهانی به مرحله تجاری‌سازی رسیده‌اند، در حالی که سایر فناوری‌ها همچنان در مرحله تحقیق و توسعه هستند. ایران نیز که از سال ۱۳۹۰ به‌طور جدی وارد فعالیت‌های نظری کوانتوم شده است، اکنون تلاش می‌کند با تکیه بر این پیشینه، مسیر ورود به فاز تجربی را سرعت بخشد.
در حال حاضر همکاری‌های بین نهادی در قالب شورای راهبری کوانتوم در حال شکل‌گیری است و تفاهم‌نامه‌های متعددی میان بخش‌های مختلف به امضا خواهد رسید. این همکاری‌ها می‌تواند به هم‌افزایی ظرفیت‌ها و تسریع روند توسعه منجر شود.
اگرچه راه ایران برای رسیدن به جایگاه کشورهای پیشرو طولانی است، اما حرکت گام‌به‌گام از حوزه نظری به عرصه تجربی و توسعه زیرساخت‌ها، چشم‌انداز مثبتی را ترسیم می‌کند. در صورتی که سرمایه‌گذاری‌های هدفمند و سیاست‌های حمایتی ادامه یابد، ایران می‌تواند در یک دهه آینده به یکی از بازیگران مؤثر در برخی حوزه‌های خاص فناوری کوانتوم، به‌ویژه در بخش حسگرها و ارتباطات کوانتومی، تبدیل شود.
