با وجود تولید گسترده میوه، سبزی و صیفی در کشور به دلیل تنوع اقلیمی و شرایط چهارفصل، بازار مصرف این محصولات با نوسانات قیمتی قابل توجهی مواجه است. کارشناسان، نبود نظام شفاف و کارآمد در زنجیره عرضه از تولید تا مصرف را عامل اصلی این نوسانات عنوان می‌کنند.
محمد شادلو، -رئیس هیات‌مدیره اتحادیه باغداران ایران- در گفت‌وگویی با ایسنا ضمن اشاره به بی‌ثباتی در بازار میوه اظهار کرد: «در حال حاضر، نظام روشنی برای مدیریت و نظارت بر زنجیره تأمین و عرضه محصولات کشاورزی در کشور وجود ندارد. برای مثال در ایام نوروز امسال، سیب درختی درجه یک در میدان‌های مرکزی میوه و تره‌بار بین ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار تومان به فروش می‌رسید، اما همین محصول در بازار تجریش با قیمتی سه تا چهار برابر عرضه می‌شد.»
قیمت‌گذاری سلیقه‌ای و نبود نظارت بر بازار
شادلو با بیان اینکه میادین میوه و تره‌بار استان‌ها به‌عنوان واسطه‌هایی برای عرضه میوه از تولیدکنندگان به خرده‌فروشان عمل می‌کنند، افزود: «این میادین، فروشنده مستقیم نیستند و محصولات از سوی باغداران، سردخانه‌داران یا بازرگانان وارد می‌شود. قیمت‌گذاری نیز بر اساس کیفیت محصول و شرایط بازار انجام شده و سپس به فروشندگان سطح شهر منتقل می‌شود.»
او از نبود سازوکار نظارتی مؤثر بر قیمت‌گذاری در سطح خرده‌فروشی انتقاد کرد و گفت: «قیمت‌گذاری در سطح مغازه‌ها بیشتر سلیقه‌ای است، در حالی که پایه قیمت باید همان نرخ تعیین‌شده در میادین عمده‌فروشی باشد.»
میوه وارداتی ارزان‌تر از داخلی؟
رئیس هیات‌مدیره اتحادیه باغداران در پاسخ به این پرسش که چرا گاهی قیمت میوه وارداتی از تولید داخلی پایین‌تر است، گفت: «قیمت میوه وارداتی مانند موز نیز نوسان دارد و ممکن است از ۵۰ هزار تومان تا ۲۵۰ هزار تومان متغیر باشد. این تفاوت عمدتاً ناشی از عرضه و تقاضا در بازار است، نه تفاوت کیفیت یا هزینه تولید.»
شادلو تأکید کرد: «در واقع، عامل اصلی در تعیین قیمت نهایی، میزان تقاضا در بازار است. تفاوت چشمگیری میان قیمت میوه وارداتی و داخلی وجود ندارد، بلکه نحوه مدیریت بازار است که باعث چنین تفاوت‌هایی می‌شود.»
تأثیر تنش‌های اقلیمی بر کاهش تولید
او با اشاره به کاهش تولید برخی میوه‌ها مانند گیلاس در سال جاری گفت: «نوسانات شدید دمایی در فصل بهار – به‌ویژه از اسفندماه در زمان گل‌دهی درختان – باعث افت عملکرد تولید در برخی مناطق شد. به‌طور مثال، شرایط آب‌وهوایی امسال طوری بود که در مدت کوتاهی شاهد سرمای زمستان و گرمای تابستان بودیم.»
شادلو با بیان اینکه حتی دقیق‌ترین برنامه‌ریزی‌های تولید نیز تحت تأثیر شرایط اقلیمی قرار می‌گیرد، افزود: «نوسانات آب‌وهوایی می‌تواند بین ۲۰ تا ۳۰ درصد بر قیمت عمده‌فروشی در میادین میوه و تره‌بار تأثیر بگذارد.»
رئیس هیات مدیره اتحادیه باغداران ایران در بحث قیمت‌گذاری میوه، گفت: میوه به دلیل تنوع، کیفیت، درجه بندی و بسته بندی قابلیت نرخ گذاری مشخص را ندارد یا کار بسیار دشوار و پیچیده ای است، زیرا تولید کارخانه‌ای نیست که قیمت آن براساس شکل، اندازه و کیفیت باشد، اما نرخی که بارفروش تعیین می‌کنند می تواند ملاک عمل خرده فروشی ها قرار بگیرد.
سود قانونی میوه فروشی‌ها بین ۳۰ تا ۳۵ درصد
وی با تاکید بر اینکه سهم سود خرده فروشی میوه و تره بار طبق قانون بین ۳۰ تا ۳۵ درصد است، گفت: این مبلغ سود نیز به دلیل درصد افت و ضایعات و تفاوت نرخ رو و زیر بار است، بنابراین سهم خرده‌فروشی نباید بیش از نرخ سود قانونی باشد، اما گاهی شاهد هستیم قیمت خرده‌فروشی چندین برابر نرخ عمده فروشی است.
شادلو اضافه‌کرد: شاهدیم در زمان فراوانی میوه و پایین بودن قیمت آن در عمده فروشی نیز همچنان در خرده فروشی ها گران فروشی صورت می گیرد و خرده فروشان بر حسب شرایط خود (معیشت و هزینه های شخصی) به صورت سلیقه‌ای تعیین قیمت انجام می دهند؛ یعنی میوه را چند برابر واقعیت به بازار عرضه می کنند که این اقدام منطقی و منصفانه نیست.
وی با تاکید بر تشدید نظارت ها بر عملکرد خرده فروشی ها، افزود: در بحث طبیعت ممکن است چالش ها و افت و خیزهایی در تولید داشته باشیم، اما آنچه از مبدا میادین میوه و تره‌بار تا سفره مردم قابل رصد و نظارت است باید اجرایی شود تا بازار میوه از حد تعادل خارج نشود.
بارفروشان میوه و صیفی را با فاکتور بفروشند
این مقام صنفی بر این باور است که برای جلوگیری از عملکرد سلیقه ای خرده فروشان در بحث قیمت‌گذاری میوه و رعایت سود منطقی لازم است که بارفروشان میوه را با فاکتور به میدان مرکزی میوه و تره بار بفروشند تا از برخی رفتارهای سلیقه ای جلوگیری شود.
وی گفت: بنابراین میادین عمده‌فروشی مکلفند محصول را با قیمت پایه و با فاکتور بفروشند تا خرده فروشان بتوانند این فاکتور را ملاک عمل سود خود قرار داده و دراختیار شهروندان و واحدهای بازرسی و نظارتی قرار دهند.
شادلو با اشاره به اینکه در حال حاضر بازار میوه شفاف، ثابت و علمی نداریم، افزود: لازم است برای دستیابی به یک بازار میوه شفاف و با ثبات قیمت مناسب، مسائل مذکور رعایت شود تا آحاد جامعه از میوه های داخلی و وارداتی بهره مند شوند؛ به طور مثال گیلاس میوه ای نیست که بتوانید خارج از فصل انبارداری کنید بنابراین این محصول پس از برداشت روانه بازار می شود، بنابراین لازم است که به نحوی در بازار عرضه شود که همه مردم بتوانند از آن بهره مند شوند.
رئیس هیات مدیره اتحادیه باغداران ایران با تاکید بر اینکه در میدان مرکزی میوه و تره‌بار، محصول میوه و سبزی و صیفی به وفور موجود است، اظهار داشت: قیمت ها باید با سود بین ۳۰ تا ۳۵ درصد روی قیمت پایه باشد، نه اینکه برخی فروشندگان با نرخ های فضایی بازار را متشنج کنند.
وی افزود: اکنون بهترین راهکار قانون نظام صنفی کشاورزی برای استانداردسازی و قیمت‌گذاری‌هاست که برای شفاف سازی باید انجام شود. بنابراین رصد قیمت پایه میدان مرکزی میوه و تره‌بار و تحویل به مغازه‌ها و رعایت سود ۳۰ درصدی برای فروشندگان می تواند به بازار میوه کمک کند.
شادلو، بارفروشان را پل ارتباطی تولید و مصرف دانست و افزود: نرخ گذاری توسط بارفروشان جبری برای تولیدکنندگان و مصرف کنندگان ایجاد نمی کند و این قیمت‌گذاری باید توسط میدان مرکزی میوه و تره بار و خرده فروشی سطح شهرها رعایت شود تا بازار میوه به تعادل برسد.
وی از دستگاه های نظارتی و بازرسی خواست تا برای جلوگیری از هرج و مرج در بازار میوه، نظارت ها را برعملکرد میدان مرکزی میوه و تره بار و خرده فروشی ها تشدید و با متخلفان برخورد قانونی کنند.
