به گزارش وفاق ملی، ریال دیجیتال، پروژه‌ای که بانک مرکزی از پاییز سه سال پیش آن را به‌عنوان یکی از اولویت‌های کلیدی خود مطرح کرد، اکنون به نقطه‌ای رسیده که زمزمه‌های اجرای سراسری‌اش در سال جاری بلندتر از همیشه شنیده می‌شود. اما این اسکناس بی‌فیزیک که قرار است در فاصله‌ای نامحدود و زمانی حداقلی، تراکنش‌هایی تا سقف ۱۵ میلیون تومان را ممکن کند، تنها یک فناوری مالی نوین نیست؛ بلکه بخشی از پازل تحول دیجیتال ایران است که اهدافی فراتر از سهولت پرداخت را دنبال می‌کند.
اسکناس بدون کاغذ؛ یک تغییر شکلی یا تحولی محتوایی؟
بر اساس تعریف بانک مرکزی، ریال دیجیتال عملاً تمام ویژگی‌های اسکناس سنتی را دارد، به‌جز کاغذ و فیزیک آن. سید ستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، معتقد است که این ابزار صرفاً یک تغییر ظاهری نیست بلکه «یک مقوله محتوایی» است که نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است. این تاکید نشان می‌دهد که نگاه به ریال دیجیتال در سطح سیاست‌گذاران، چیزی فراتر از یک روش پرداخت جدید است.
از سوی دیگر، برخلاف رمزارزها که مرز نمی‌شناسند، ریال دیجیتال ایران هیچ تراکنشی خارج از مرزها ندارد و حتی افراد غیرایرانی نمی‌توانند آن را نگهداری کنند. این ویژگی، از یک سو نقطه قوتی برای کنترل دقیق‌تر نظام مالی کشور است و از سوی دیگر ممکن است در آینده محدودیت‌هایی برای تعاملات بین‌المللی ایجاد کند.
چرا بانک‌های مرکزی به پول دیجیتال علاقه‌مند شده‌اند؟
پیش‌نویس سند ریال دیجیتال، اهداف متعددی را برای توسعه این ابزار برمی‌شمارد؛ از جمله پاسخ‌گویی به نیازهای اقتصاد دیجیتال، افزایش دسترسی به پول بانک مرکزی، توسعه تاب‌آوری نظام پرداخت و حتی مدیریت مخاطرات ناشی از پول‌های خصوصی. در واقع، این ابزار فرصتی برای بازآفرینی نقش بانک مرکزی در عصری است که پول نقد جای خود را به داده‌های دیجیتال می‌دهد.
محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی، نیز ریال دیجیتال را به‌عنوان بستری برای تقویت حکمرانی مالی معرفی کرده و معتقد است این ابزار، قابلیت ارتقای نظارت مالی و اجرای سیاست‌های پولی به‌صورت مستقیم و هدفمند را فراهم می‌کند.
کاهش اثر تحریم‌ها؛ آرزو یا واقعیت؟
یکی از پرسش‌های کلیدی درباره ریال دیجیتال، نقش آن در بی‌اثر کردن تحریم‌هاست. فرزین معتقد است همان‌طور که بسیاری از کشورها به دنبال کاهش هژمونی دلار هستند، ایران نیز می‌تواند از ریال دیجیتال برای دور زدن محدودیت‌های مالی بهره‌مند شود. اما کارشناسان هشدار می‌دهند که موفقیت در این زمینه مستلزم ایجاد زیرساخت‌های فناورانه قوی، اعتمادسازی عمومی و تعامل با اقتصاد جهانی است.
از کیش تا سراسر کشور؛ آماده‌ایم؟
اجرای آزمایشی ریال دیجیتال در جزیره کیش، قدم اول این پروژه بود. اما برای گسترش آن به کل کشور، چالش‌های متعددی وجود دارد؛ از امنیت سایبری گرفته تا آموزش عمومی و پذیرش کسب‌وکارها. بدون توجه به این زیرساخت‌ها، این نوآوری می‌تواند با مقاومت جامعه یا حتی ناکارآمدی مواجه شود.
چشم‌انداز آینده
با توجه به اینکه اکنون ۲۳ کشور جهان در حال مطالعه روی ارزهای دیجیتال ملی هستند، ورود ایران به این عرصه را می‌توان بخشی از یک روند جهانی دانست. اما برای موفقیت، بانک مرکزی باید میان نوآوری و احتیاط، تعادل برقرار کند و علاوه بر فناوری، به ابعاد اجتماعی و اقتصادی این تغییر بزرگ توجه ویژه داشته باشد.
ریال دیجیتال اگر درست اجرا شود، می‌تواند نه‌تنها تجربه تراکنش‌های مالی مردم را متحول کند، بلکه گامی مهم در حکمرانی داده‌محور و مقاوم‌سازی اقتصاد ایران در برابر تکانه‌های خارجی باشد. اما اگر شتاب‌زده یا بدون آماده‌سازی کافی پیش رود، ممکن است به پروژه‌ای پرهزینه و کم‌اثر بدل شود.
