معاون توانمندسازی زیست‌بوم سازمان ملی هوش مصنوعی، وضعیت کنونی این سازمان را بحرانی توصیف کرد. او صراحتاً عنوان داشت که این سازمان اکنون در حیات نباتی به سر می‌برد و حتی به مرز احتضار (رو به مرگ) رسیده است. او تاکید دارد که بین نهادهایی چون معاونت لمی ریاست جمهوری، وزارت ارتباطات و چندنهاد دیگر یک جندصدایی برای راهبری هوش مصنوعی در کشور به‌وجود آمده است. چندی پیش بود که دستیار معاون علمی و فناوری رئیس جمهور گفته بود تشکیل سازمان هوش مصنوعی «فعلاً» به‌طور کامل کنار گذاشته شده است.
سازمانی بدون بودجه و تهی از نخبگان
به‌گزارش زومیت «علیرضا قشقاوی» در بخشی از صحبت‌های رسانه‌ای خود با مجموعه زاویه، وضعیت سازمان ملی هوش مصنوعی را این‌گونه تشریح کرد: ««سازمان در حال حاضر حیات نباتی دارد. بودجه‌ای نداریم و بسیاری از نیروهای نخبه آن رفته‌اند.» وی در نهایت اعلام کرد سازمان در حال حاضر در احتضار به سر می‌برد. این تعابیر، نشان‌دهنده بن‌بستی عمیق در مسیر حرکت سازمانی است که قرار بود پیشران کشور در رقابت جهانی هوش مصنوعی باشد. به گفته او، زمانی که یک نهاد، بودجه لازم برای انجام ماموریت‌های خود و حفظ نیروهای متخصص را از دست می‌دهد، عملاً به کالبدی بی‌جان تبدیل می‌شود که تنها نفس می‌کشد اما کارکرد واقعی ندارد. او باور دارد این وضعیت، چشم‌انداز بلندپروازانه ایران برای قرار گرفتن در جمع ۱۰ کشور برتر هوش مصنوعی جهان را به شدت با چالش مواجه کرده است.
معاون توانمندسازی زیست‌بوم سازمان ملی هوش مصنوعی، دلایل اصلی این وضعیت بغرنج را دو عامل کلیدی عنوان کرده است: «تضاد منافع دستگاه‌ها یکی از دلایل بسته شدن سازمان ماست. نهادهای دولتی متعددی که پیش از تاسیس سازمان ملی هوش مصنوعی، فعالیت‌هایی در این حوزه داشته‌اند، تمایلی به واگذاری نقش راهبری و متولی‌گری به این سازمان تازه تأسیس ندارند. . این در حالی است که هدف سازمان، راهبری و جهت‌دهی به فعالیت‌های این دستگاه‌ها در حوزه هوش مصنوعی است، نه سلب وظایف آن‌ها. این مقاومت تنها به واگذاری مسئولیت‌ها محدود نمی‌شود، بلکه در تخصیص منابع مالی نیز خود را نشان می‌دهد و باعث می‌شود منابعی که می‌توانست در اختیار سازمان قرار گیرد، پراکنده یا به سایر دستگاه‌ها سرازیر شود.»
او عامل دوم را خلع قاطعیت در تصمیم‌گیری نهایی در سطوح عالی اعلام کرد و در این باره توضیح داد: «موضوع راهبری هوش مصنوعی در کشور به یک مسئله اختلافی و چندصدایی تبدیل شده است. در غیاب یک تصمیم‌گیری قاطع و نهایی برای تعیین تکلیف نقش راهبری سازمان، این موضوع عملاً فاقد سکان هدایت است و هیچ نهادی نمی‌تواند به طور موثر فعالیت‌های خود را پیش ببرد. این فقدان هماهنگی و تصمیم‌گیری نهایی، موجب شده است تا سازمان در بلاتکلیفی به سر برد و متولی برای هوش مصنوعی وجود نداشته باشد.»
توسعه هوش مصنوعی از مقابله با تهدیدات امنیتی هم مهم‌تر است
قشقاوی سه پیش‌نیاز اصلی برای توسعه هوش مصنوعی در هر کشوری را زیرساخت، داده و سرمایه انسانی می‌داند. او باور دارد تنظیم‌گری آخرین مرحله حکمرانی برای توسعه یک فناوری مثل AI است و در مراحل ابتدایی، رویکرد توسعه‌گرا و سپس تسهیل‌گری مورد نیاز است: «تنظیم‌گری زودهنگام، پیش از توسعه توان بومی، می‌تواند رویکردی ضد توسعه باشد.»
به گفته قشقاوی عدم توسعه هوش مصنوعی برای کشورها تهدیدی به مراتب بالاتر از تهدیدات امنیتی است و می‌تواند منجر به وابستگی و حتی از دست دادن استقلال یک ملت شود: «در دهه آینده، کشورها بر اساس میزان توسعه‌یافتگی هوش مصنوعی خود، به سلطه‌گر یا سلطه‌پذیر تبدیل خواهند شد.» قشاوی معتقد است توسعه AI در کشور و تجاری‌سازی آن می‌تواند درآمدی دو تا سه برابر فروش نفت فعلی ایران داشته باشد.
قشقاوی در پایان صحبت‌های خود از توسعه‌دهندگان، برنامه‌نویسان و مدیران شرکت‌های فناور درخواست کرد که با درک اهمیت حیاتی توسعه هوش مصنوعی بومی برای بقا و استقلال کشور، در ایران بمانند و در این مسیر تلاش کنند.
کپی لینک
از رؤیای یکپارچگی تا واقعیت پراکندگی
موضوع ایجاد یک نهاد واحد برای راهبری هوش مصنوعی در ایران، با توجه به اهمیت استراتژیک این فناوری، از سال‌ها پیش مطرح بود. با تأکیدات مکرر بر لزوم توسعه هوش مصنوعی بومی و رقابت با قدرت‌های جهانی، امید می‌رفت که تأسیس این سازمان بتواند به پراکندگی و جزیره‌ای عمل کردن نهادهای مختلف در این حوزه پایان دهد. با این حال، همانطور که از صحبت‌های قشقاوی برمی‌آید، این امیدها با واقعیت چالش‌های درونی و تقابل منافع به بن‌بست خورده است. تاخیر در تصویب اساسنامه و عدم تعریف دقیق نقش و اختیارات سازمان، همواره به عنوان یک مانع جدی در مسیر پیشرفت آن مطرح بوده است. آنچه امروز از زبان قشقاوی بیان می‌شود، ریشه‌هایی عمیق‌تر در ساختارهای بوروکراتیک و ناهماهنگی‌های سیستمی دارد که مانع از تحقق یک چشم‌انداز ملی در حوزه حیاتی هوش مصنوعی شده است.
این اظهارات نه تنها یک گزارش داخلی از وضعیت یک سازمان، بلکه هشداری جدی درباره آینده فناوری و استقلال کشور در دنیای نوین است. در شرایطی که کشورها به سرعت در حال سرمایه‌گذاری و پیشرفت در حوزه هوش مصنوعی هستند هنوز دعوای بین نهادها برای متولی شدن هوش مصنوعی وجود دارد.
