عربستان سعودی در نجات اقتصاد روسیه از طریق مکانیسم‌های نفتی نقش بسیار مهمی داشت، چنان که ترامپ به صراحت عنوان کرد: «کاهش قیمت نفت می‌تواند روسیه را وادار به پایان جنگ اوکراین کند».
عربستان سعودی در نجات اقتصاد روسیه از طریق مکانیسم‌های نفتی نقش بسیار مهمی داشت، چنان که ترامپ به صراحت عنوان کرد: «کاهش قیمت نفت می‌تواند روسیه را وادار به پایان جنگ اوکراین کند».همکاری روسیه و عربستان در اوپک پلاس و پشتیبانی عربستان در کنترل قیمت نفت، مهمترین عاملی بود که روسیه را کماکان سرپا نگه داشته است.
۱. همکاری انرژی در چارچوب اوپک پلاس: ستون فقرات روابط اقتصادی عربستان سعودی و روسیه به عنوان دو قدرت مسلط در ائتلاف اوپک پلاس، با هماهنگی بی‌سابقه‌ای در تنظیم عرضه نفت عمل کرده‌اند. این همکاری سه محور کلیدی دارد:
ـ ثبات قیمتی: پس از تحریم‌های غرب علیه نفت روسیه، عربستان با پذیرش کاهش تولید اضافی (حتی با هزینه کاهش سهم بازار خود)، به حفظ قیمت نفت برنت در محدوده ۷۴ دلار در ۲۰۲۵ کمک کرد. این سطح قیمتی برای روسیه که هزینه تولید بالایی دارد، حیاتی بود .
ـ اجتناب از جنگ قیمتی: در آوریل ۲۰۲۰، رقابت دو کشور قیمت نفت را به منفی ۳۷ دلار رساند. اما در ۲۰۲۴-۲۰۲۵، عربستان عمداً از افزایش تولید خودداری کرد تا از سقوط مجدد قیمت‌ها جلوگیری کند. این تصمیم مستقیماً به روسیه اجازه داد تا درآمدهای نفتی خود را با وجود تحریم‌ها حفظ کند .
ـ مذاکرات استراتژیک: دیدارهای مکرر مقامات انرژی دو کشور (مانند مذاکرات الکساندر نوواک و شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان) نشان‌دهنده سطح بالای هماهنگی است. عربستان حتی گاهی از سهمیه تولید روسیه در اوپک پلاس چشم‌پوشی کرده است .
نقش غیرمستقیم در دور زدن تحریم‌ها: عربستان با عدم مشارکت در تحریم‌های ثانویه علیه خریداران نفت روسیه (مانند هند و چین)، به مسکو اجازه داد تا شبکه‌ای از ناوگان سایه و ذخیره‌سازی در فجیره (امارات) ایجاد کند. این مکانیسم‌ها تا ۴۰٪ از صادرات نفت روسیه را در ۲۰۲۵ پوشش دادند.
۲. تنوع بخشی به اقتصاد روسیه: صندوق مشترک سرمایه‌گذاری و همکاری صنعتیهمکاری دو کشور به حوزه نفت محدود نشده است:
ـ صندوق ۱۰ میلیارد دلاری فناوری: با سهم ۵۸٪ روسیه، این صندوق تا ۲۰۲۶ حدود ۲ میلیارد دلار در پروژه‌های هوش مصنوعی، انرژی هسته‌ای غیرنظامی و صنایع دفاعی سرمایه‌گذاری خواهد کرد. این اقدام به روسیه کمک می‌کند تا وابستگی به درآمدهای نفتی را کاهش دهد .
ـ همکاری صنعتی: عربستان از تخصص روسیه در معادن، داروسازی و تجهیزات سنگین استفاده می‌کند. پروژه‌هایی مانند ساخت کارخانه تولید کودهای شیمیایی در ریاض با سرمایه‌گذاری مشترک، نمونه‌ای از این همکاری است.
۳. انگیزه‌های عربستان: ترکیب منافع اقتصادی و ژئوپلیتیک
– کاهش وابستگی به دلار: هر دو کشور به دنبال تضعیف هژمونی دلار در مبادلات نفتی هستند. عربستان حتی پیشنهاد داد تا ۲۰٪ از مبادلات نفتی خود با چین را به یوان انجام دهد.
ـ اهرم فشار علیه غرب: همکاری با روسیه، موقعیت چانه‌زنی عربستان در مسائلی مانند جنگ یمن یا برنامه هسته‌ای ایران را تقویت کرده است. به ویژه پس از آنکه آمریکا شرط عادی‌سازی با اسرائیل را برای همکاری هسته‌ای با عربستان کنار گذاشت.
ـ ثبات داخلی: درآمدهای نفتی پایدار برای اجرای چشم‌انداز ۲۰۳۰ و پروژه‌هایی مانند شهر نئوم ضروری است. کاهش قیمت نفت به زیر ۹۰ دلار (حداقل نیاز مالی عربستان) می‌تواند این برنامه‌ها را مختل کند.
۴. چالش‌های پیش رو: از جنگ قیمتی تا تنش در اوپک پلاس
ـ ریسک جنگ قیمتی: اگر عربستان برای جبران کسری بودجه خود تولید را افزایش دهد، قیمت نفت ممکن است به ۵۰ دلار سقوط کند. این سناریو برای روسیه که هزینه تولید ۴۵ دلاری دارد، فاجعه‌بار خواهد بود.
ـ تخطی روسیه از سهمیه تولید: در جولای ۲۰۲۵، روسیه ۱۲۲ هزار بشکه بیش از سهمیه اوپک پلاس تولید کرد که خشم عربستان را برانگیخت. با این حال، مسکو متعهد شد این کسری را جبران کند .- رقابت در بازارهای شرق: اگر عربستان تصمیم بگیرد سهم خود در بازار چین را افزایش دهد، ممکن است به طور غیرمستقیم به صادرات روسیه آسیب بزند.
۵. سناریوهای ژئوپلیتیک: یمن، سوریه و بازی بزرگترعربستان و روسیه در مسائل منطقه‌ای نیز هماهنگی دارند:
ـ یمن: عربستان از روسیه خواسته تا در مذاکرات با انصارالله میانجیگری کند. در عوض، ریاض ممکن است از تحریم‌های غرب علیه بانک‌های روسی در امارات چشم‌پوشی کند.
ـ سوریه: گزارش‌ها حاکی است که روسیه به دنبال جایگزینی بشار اسد با ابومحمد الجولانی (رهبر هیئت تحریر الشام) است. این طرح با حمایت مالی عربستان می‌تواند سوریه را به حوزه نفوذ ریاض تبدیل کند.
ـ حمایت مالی: مسکو احتمالاً از چاپ پول توسط دولت جدید سوریه حمایت خواهد کرد، در حالی که عربستان هزینه‌های اولیه را تقبل می‌کند.
یک اتحاد موقت با پیامدهای درازمدتهمکاری روسیه و عربستان یک شراکت استراتژیک چندلایه است که از هماهنگی نفتی تا سرمایه‌گذاری در فناوری‌های پیشرفته را دربر می‌گیرد. با این حال، این اتحاد به دلایل زیر شکننده است:
۱- تضاد منافع در قیمت نفت: عربستان به قیمت‌های بالاتر (حدود ۹۰ دلار) نیاز دارد، در حالی که روسیه به دنبال قیمت‌های متوسط (۷۰-۸۰ دلار) است.
۲- رقابت با آمریکا: اگر واشنگتن به ریاض پیشنهادهای جذاب‌تری (مانند همکاری هسته‌ای یا فروش تسلیحات پیشرفته) بدهد، موازنه تغییر خواهد کرد.۳. عدم اعتماد تاریخی: دو کشور در مسائلی مانند سوریه یا حزب الله اختلاف نظر دارند.
به عبارت دیگر، عربستان نه از روی علاقه به روسیه، بلکه به عنوان ابزاری برای کاهش وابستگی به غرب از مسکو حمایت می‌کند. این استراتژی در کوتاه‌مدت به نفع هر دو طرف است، اما در بلندمدت به تحولات ژئوپلیتیک جهانی بستگی دارد.
