در هفته‌های اخیر، گزارش‌هایی از مشاهده مارهای سمی در نقاط مختلف لواسانات و حتی داخل منازل ساکنان این منطقه منتشر شده که نگرانی‌ها را میان مردم و گردشگران طبیعت‌گرد تشدید کرده است. در همین شرایط نبود یا کمبود پادزهر مناسب در مراکز درمانی منطقه، خطرات ناشی از گزیدگی این خزندگان را به معضل جدی تبدیل کرده است.
لواسانات، زیستگاه طبیعی مارهای سمی
لواسانات به واسطه موقعیت جغرافیایی خود و نزدیکی به مناطق کوهستانی و جنگلی، زیستگاه انواع مارهای سمی نظیر افعی شاخدار و افعی زنجانی است که به ویژه در فصول گرم سال در مسیرهای طبیعت‌گردی و حتی مناطق مسکونی دیده می‌شوند. ساکنان محلی از افزایش حضور این مارها در باغ‌ها و مسیرهای روستایی خبر داده‌اند، اما از سوی دیگر، مراکز درمانی فاقد پادزهر کافی برای مقابله با موارد احتمالی گزیدگی هستند.
نبود پادزهر، چالش مهمی برای مقابله با مارگزیدگی
یکی از ساکنان روستای افجه با اشاره به مشاهده مار در باغ‌های اطراف محل سکونت‌شان، نگرانی خود را از نبود امکانات درمانی در مراکز بهداشت محلی ابراز کرده است. به گفته کارشناسان، گزیدگی مارهای سمی اگر به‌موقع با تزریق پادزهر درمان نشود، می‌تواند عواقب جدی مانند اختلال در انعقاد خون، آسیب‌های عصبی و حتی مرگ به دنبال داشته باشد. مهلت طلایی برای درمان معمولاً یک تا دو ساعت پس از گزیدگی است.
چالش‌های تولید و توزیع پادزهر در ایران
دکتر ناصر محمدپور، رئیس بخش جانوران سمی مؤسسه رازی، در گفتگوهای پیشین خود توضیح داده است که تولید پادزهر فرآیندی پیچیده است و توزیع آن به مناطق دورافتاده با مشکلات فراوانی روبه‌روست. پادزهرهای موجود در ایران برای گونه‌های خاصی از مارها طراحی شده و نیازمند سم طبیعی همان گونه‌ها هستند که در مزارع پرورشی تولید می‌شود.
دسترسی محدود به پادزهر در لواسانات
آمنه کنعانی، مسئول مرکز بهداشت لواسانات، ضمن تأیید افزایش مشاهده مارها در منطقه، اظهار داشت که پادزهر مارگزیدگی تنها در بیمارستان‌های شهدای تجریش و لقمان تهران موجود است و به همین دلیل، در صورت بروز گزش، مصدوم باید ابتدا به پزشک محلی مراجعه و سپس به این مراکز تخصصی ارجاع داده شود. وی افزود: «مراکز بهداشتی منطقه تنها سرم و واکسن هاری دارند و توانایی مقابله با سم مار را ندارند.»
راهکارهای مقابله با تهدید مارهای سمی
کارشناسان محیط زیست معتقدند که پراکندگی مارهای سمی در نواحی کوهستانی کشور، نیازمند ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای ذخیره و توزیع پادزهر در مراکز بهداشتی محلی است. آن‌ها همچنین به آموزش ساکنان و گردشگران درباره شناسایی مارها و اقدامات فوری پس از گزش تأکید دارند. نصب تابلوهای هشداردهنده در مسیرهای طبیعت‌گردی و ایجاد پایگاه‌های امدادی سیار در نقاط پرخطر، از دیگر راهکارهای پیشنهادی است.
ضرورت همکاری بین‌سازمانی برای رفع مشکل
نبود پادزهر در مناطق کوهستانی لواسانات، همراه با افزایش مشاهده مارهای سمی، زنگ خطری برای سلامت عمومی است. فاصله حدود ۷۰ تا ۹۰ دقیقه‌ای بین لواسانات و مراکز درمانی مجهز، در شرایطی که زمان طلایی درمان مارگزیدگی ۳۰ تا ۴۰ دقیقه است، ضرورت اصلاح سیستم توزیع و مدیریت منابع را بیش از پیش نمایان می‌کند.
در نهایت، همکاری نزدیک بین نهادهای محلی، وزارت بهداشت و سازمان‌های محیط‌زیستی برای رفع این مشکل ضروری به نظر می‌رسد. همچنین توصیه می‌شود ساکنان و گردشگران با رعایت نکات ایمنی، از مواجهه بی‌جهت با مارها پرهیز کنند تا سلامت خود و دیگران حفظ شود.
