مهاجرت نخبگان؛ خسارت علمی و اقتصادی
به گزارش وفاق ملی، _حسین سیمایی صراف وزیر علوم، تحقیقات و فناوری_ اعلام کرد: از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۲ بیش از ۱۲ هزار پژوهشگر ایرانی از کشور مهاجرت کرده‌اند. این گروه که بسیاری از آنان فارغ‌التحصیلان ارشد و دکتری یا اعضای هیئت علمی بودند، تنها در یک سال بیش از ۲۸ هزار مقاله علمی در نشریات بین‌المللی منتشر کرده‌اند. اگر این تولیدات علمی به نام دانشگاه‌های ایران ثبت می‌شد، ایران به رتبه ۱۴ علمی جهان می‌رسید؛ اما اکنون در جایگاه ۱۷ قرار دارد.
به گفته وزیر علوم، دلایل مهاجرت شامل مشکلات اقتصادی، نبود حمایت مالی کافی، ضعف در منزلت اجتماعی و جذابیت امکانات پژوهشی در مقصد است. او تأکید کرد: «مهاجرت نخبگان برای کشور زیان است، اما بخشی از این روند به انتخاب‌های شخصی و ساختاری بازمی‌گردد.»
تحریم‌ها و چالش‌های آموزش عالی
وزیر علوم در پاسخ به پرسشی درباره تأثیر بازگشت تحریم‌ها (اسنپ‌بک) گفت: طبق پروتکل‌های یونسکو، تحریم‌ها نباید شامل علم و فناوری شوند؛ اما فشارهای آمریکا و اروپا عملاً حوزه آموزش و پژوهش را نیز محدود کرده است. او افزود: «تنها برای تمدید اشتراک پایگاه‌های بین‌المللی بیش از ۱۰۰۰ میلیارد تومان هزینه کرده‌ایم.»
فرصت‌های مطالعاتی و افت شدید اعزام‌ها
یکی از پیامدهای تحریم و کمبود منابع مالی، کاهش اعزام استادان به فرصت‌های مطالعاتی است. وزیر علوم گفت: «تعداد استادانی که به فرصت مطالعاتی می‌روند، به نزدیک صفر رسیده است؛ در حالی‌که پیش‌تر بیش از ۲۰۰۰ نفر اعزام می‌شدند.»
اصلاح سهمیه‌های کنکور؛ مطالبه‌ای قدیمی
سیمایی صراف در ادامه به اصلاح سهمیه‌های ورود به دانشگاه‌ها پرداخت و گفت: این موضوع از مطالبات اصلی رئیس‌جمهور بوده است. او از آماده‌سازی چندین پیشنهاد اصلاحی خبر داد که پس از بررسی در دولت و اعمال نظر رئیس‌جمهور، به زودی نهایی خواهد شد.
به گفته وزیر علوم، بخشی از سهمیه‌ها مصوب مجلس و بخشی مصوب شورای عالی انقلاب فرهنگی است و هماهنگی میان این نهادها شرط اجرای واقعی اصلاحات است.
دانشگاه نسل چهارم؛ از آموزش تا مسئولیت اجتماعی
وزیر علوم در تبیین سیاست‌های کلان آموزش عالی گفت: دانشگاه‌ها باید از نسل آموزش‌محور و پژوهش‌محور به نسل چهارم یعنی «دانشگاه‌های مسئولیت‌پذیر و مسئله‌محور» تبدیل شوند. این دانشگاه‌ها باید علاوه بر آموزش و پژوهش، در حل مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشور نقش‌آفرینی کنند.
او با اشاره به فعالیت ۵۰ پارک علم و فناوری و حضور بیش از ۱۶۰ هزار فناور گفت: این مراکز در سال گذشته ۱۲۹ همت درآمدزایی داشتند و پل ارتباطی صنعت و دانشگاه هستند.
کیفی‌سازی به‌جای تعدد مراکز
سیمایی صراف تعداد واقعی دانشگاه‌های کشور را ۱۱۰ مرکز دانست و تأکید کرد: «آمار ۲۳۰۰ مرکز آموزش عالی اغراق است، اما تعدد واحدهای دانشگاهی کیفیت آموزش را کاهش داده است.» وزارت علوم موظف شده است برنامه آمایش آموزش عالی را به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه دهد تا بر کیفی‌سازی تمرکز شود.
فرهنگ دانشگاهی؛ از سیاست‌زدگی تا مسئولیت اجتماعی
وزیر علوم با تأکید بر اینکه «دانشگاه خانه احزاب نیست»، گفت: دانشجویان باید استقلال داشته باشند اما همزمان نسبت به جامعه حساس باقی بمانند. او بر گسترش فعالیت‌های فرهنگی، افزایش تشکل‌های دانشجویی و تعامل نزدیک با نهاد نمایندگی رهبری در دانشگاه‌ها تأکید کرد.
نشست خبری وزیر علوم بار دیگر بر یک واقعیت تأکید کرد: مهاجرت نخبگان بزرگ‌ترین تهدید علمی کشور است. اگرچه تحریم‌ها و محدودیت‌های اقتصادی بر این روند دامن می‌زنند، اما بخشی از چالش‌ها به سیاست‌های داخلی در حوزه منزلت اجتماعی، فرصت‌های پژوهشی و کیفیت دانشگاه‌ها بازمی‌گردد. آینده آموزش عالی ایران نه در گسترش کمی دانشگاه‌ها، بلکه در کیفی‌سازی، تقویت مسئولیت اجتماعی دانشگاه‌ها و اعتماد به نخبگان رقم خواهد خورد
