به گزارش وفاق ملی، محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین کشورمان، عصر پنجشنبه ۲۴ مهرماه ۱۴۰۴ در پنجاه و هشتمین گردهمایی «یاران و دانش آموختگان دانشگاه تبریز و علوم پزشکی درباره مردم و امنیت ملی» که در تهران برگزار شد، به سوالات متعددی پاسخ داد و به صراحت به ادعاهای مطرح شده توسط سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، واکنش نشان داد.
منشأ واقعی ‘اسنپ بک’ در مذاکرات
ظریف با تاکید بر جزئیات مذاکرات هسته‌ای، تصریح کرد که مکانیسم ‘اسنپ بک’ یا بازگشت خودکار تحریم‌ها، اسنپ بک، مربوط به روزهای پایانی مذاکرات نبوده است. وی همچنین ادعای لاوروف مبنی بر این که این موضوع در گفت‌وگوهای میان او و جان کری وزیر خارجه وقت آمریکا مطرح شد را رد کرد. ظریف فاش ساخت که آقای لاوروف و فرانسوی‌ها پیشنهادی بسیار نامطلوب در مورد وضعیت قطعنامه‌های گذشته شورای امنیت علیه ایران ارائه داده بودند که تیم مذاکره‌کننده ایران تلاش بسیاری برای حذف آن کرد.
وزیر خارجه سابق ایران خاطرنشان کرد: «آمریکایی‌ها همیشه از دبه کردن سود می‌برند و هر زمان که فرصت بیابند دبه می‌کنند.» وی یک خاطره از جان کری را تعریف کرد که کری با کاغذی در دست، پیشنهاد تعلیق ۶ ماهه قطعنامه‌ها را مطرح کرده بود. به گفته ظریف، این پیشنهاد به معنای مراجعه ایران به شورای امنیت هر شش ماه یک بار بود که می‌توانست برجام را شش سال پیش پایان دهد. کری در توجیه پیشنهاد خود گفت که این طرح را از ‘رفیق’ او، لاوروف، دریافت کرده است.
همراهی روسیه و چین با ایران
ظریف به موفقیت ایران در جلوگیری از فعال شدن ‘اسنپ بک’ توسط آمریکا در سال ۱۳۹۹ اشاره کرد. وی اظهار داشت در آن زمان، با وجود اینکه ایران هیچ یک از تعهدات برجامی خود را انجام نمی‌داد، آمریکا تلاش کرد تا ‘اسنپ بک’ را فعال کند. اما در نهایت، ۱۳ عضو شورای امنیت طی نامه‌ای اعلام کردند که آمریکا قادر به انجام این کار نیست و در رأی‌گیری، ۱۱ عضو رأی ممتنع و روسیه و چین نیز رأی منفی دادند.
ظریف با کنایه به لاوروف، بیان کرد: «اتفاقاً تنها زمانی که روسیه و چین با ایران همراه شدند، در زمان تصدی بنده بود.» وی افزود که در دوران ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد، روسیه به تمام قطعنامه‌های فصل هفتمی شورای امنیت علیه ایران رأی مثبت داده بود. همین روسیه به دلیل حضور ایران در فصل هفت منشور ملل متحد، مانع عضویت ایران در سازمان شانگهای شده بود.
نقل قول‌های تحریف‌شده در مورد تحریم تسلیحاتی
وزیر امور خارجه پیشین ایران به نقل قولی از لاوروف مبنی بر مخالفت با تحریم تسلیحاتی ایران اشاره کرد. ظریف با تکذیب این ادعا، شرح داد که در جلسه مذاکرات، لاوروف با لحنی تحکم‌آمیز به او گفته بود که «جواد بیش از ۵ سال به تو مجوز نمی‌دهند، می‌پذیری یا نه؟» وقتی ظریف پاسخ منفی داد، لاوروف با عصبانیت پرسید که آیا از تهران مجوز دارد؟ ظریف تأکید کرد که همان شب، برجام با توافق نهایی شد. او تصریح کرد که لاوروف دستور داشت اجازه ندهد برجام نهایی شود. به همین دلیل لاوروف بعدها در مصاحبه‌ای ادعا کرد که «ما با تحریم تسلیحاتی مخالف بودیم و ظریف ما را مجبور کرد بپذیریم.»
ظریف در بخش دیگری از سخنانش، اشاره کرد که روس‌ها سفر سردار شهید قاسم سلیمانی به مسکو و همچنین ارسال پهپادهای ایرانی به روسیه در جنگ اوکراین را خبری کردند. این در حالی است که مذاکرات او با شهید سلیمانی در عراق و ترکیه هرگز به بیرون درز نکرد.
روابط استراتژیک با خطوط قرمز روسیه
ظریف ضمن تأکید بر اعتقادش به روابط راهبردی با روسیه و چین، اظهار کرد که این کشورها تنها به خاطر منافع ایران کاری انجام نمی‌دهند. وی بیان کرد که روس‌ها سیاست خود را به صورت صریح بیان می‌کنند. روسیه به عنوان یک همسایه مهم، دو خط قرمز اصلی در قبال ایران دارد: اول اینکه ایران هیچ وقت نباید با دنیا روابط آرام داشته باشد، و دوم اینکه نباید به درگیری نظامی برسد.
وی افزود که روسیه از توافق موقت ژنو حمایت می‌کرد زیرا این توافق نوعی «استخوان لای زخم» بود که از یک سو مانع عادی‌سازی روابط ایران با دنیا می‌شد و از سوی دیگر از درگیری جلوگیری می‌کرد. ظریف فاش کرد که با شروع مذاکرات جامع، بازی روس‌ها نیز آغاز شد. در بهمن‌ماه ۱۳۹۲، روس‌ها پیشنهاد تأمین کل نیاز سوخت بوشهر تا پایان عمر نیروگاه را مطرح کردند. این پیشنهاد عملاً خط بطلانی بر نیاز ایران به غنی‌سازی می‌کشید. دلیل این اقدام آن بود که روس‌ها می‌دانستند با عادی شدن روابط ایران پس از برجام، خط قرمز آنها نقض خواهد شد. مستندات همه این موارد در کتاب «راز سر به مهر» منتشر شده است.
وضعیت برنامه هسته‌ای ایران پس از برجام
ظریف در بخش پایانی، به وضعیت برنامه هسته‌ای ایران در زمان تحویل و پس از آن پرداخت. وی با اشاره به گزارش بیست و دوم خود در مجلس شورای اسلامی در تاریخ ۲۳ تیر ۱۴۰۰، تصریح کرد که وضعیت هسته‌ای کشور در زمانی که تحویل داده شد، بهتر از زمان تحویل گرفتن آن بود. وی تأکید کرد: «هرکسی می‌گوید ما هسته‌ای را نابود کردیم، آن گزارش را بخواند.»
وی توضیح داد که بر اساس ماده ۳۶ برجام، ایران توانست به برنامه‌های هسته‌ای خود بازگردد. «شروع بند ۳۶ ماده ۳۶ برجام می‌گوید اگر ایران… فکر کند طرف مقابل اجرا نکرده است.» ظریف افزود: «ما این فکر را کردیم، سند ثبت کردیم… سند پشت سند ثبت کردیم… ۱۴۰ سند را به عنوان سند سازمان ملل متحد منتشر کردم.» در نهایت، در دی‌ماه ۱۳۹۸، ایران رسماً اعلام کرد که بر اساس ماده ۳۶، به هیچ محدودیتی پایبند نیست.
ظریف سابقه خود در مقابله با فعال شدن ‘اسنپ بک’ را نیز یادآور شد و به نامه‌ای اشاره کرد که بورل در آن درخواست فعال شدن مکانیسم ‘اسنپ بک’ از سوی اروپایی‌ها را مطرح کرده بود، اما ظریف او را مجبور به پس گرفتن نامه کرد. وی در تأیید سخنان خود، به تلاش ناموفق آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران در مردادماه ۱۳۹۹ اشاره کرد که تنها ۲ رأی مثبت به دست آورد و ۱۱ رأی ممتنع و ۲ رأی منفی (روسیه و چین) گرفت. او بار دیگر تأکید کرد که تنها در زمان وزارت او بود که روسیه و چین با ایران همراه شدند.
