به گزارش وفاق ملی، لتفرم فیدیبو، به‌عنوان یکی از بازیگران عرضه کتاب‌های دیجیتال و صوتی در ایران، با انتشار گزارش سال ۱۴۰۳ خود، دریچه‌ای به سوی ذائقه مطالعاتی کاربران ایرانی نشان ما می‌دهد. در این گزارش به پرفروش‌ترین و محبوب‌ترین کتاب‌های این پلتفرم اشاره شده و می‌توان تا حد زیادی سلیقه مردم کتابخوان کشور را سنجید.
به‌گزارش زومیت، در دنیایی که بحران‌های اقتصادی، شتاب تکنولوژی و سبک زندگی فریلنسری، شکل تازه‌ای به دغدغه‌های فردی و جمعی داده، گزارش سال ۱۴۰۳ فیدیبو تصویری دقیق و گاه شگفت‌انگیز از ذائقه مطالعاتی کاربران ایرانی ترسیم می‌کند؛ تصویری که از یک‌سو نشان از بازگشت به ادبیات کلاسیک و هویت‌جویی دارد، و از سوی دیگر عطش نسل جدید را برای معنا، رشد فردی و فرار از روزمرگی در دل کتاب‌های روانشناسی، خودیاری و فانتزی جهانی نشان می‌دهد.
گزارش سال فیدیبو حاکی از آن است که فیدیبو در سال گذشته ۸۲۴۲ عنوان جدید را به مجموعه خود افزوده و اکنون میزبان بیش از ۹۳ هزار عنوان کتاب، شامل ۷۹ هزار کتاب متنی و ۱۴ هزار کتاب صوتی است. آمارهایی نظیر ۹۸۵۸۰ دقیقه مطالعه توسط فعال‌ترین کاربر و خرید ۶۶۶۹ کتاب توسط یک کاربر، نشان‌دهنده نفوذ عمیق این پلتفرم در میان مخاطبان خود است. اما آنچه بیش از همه توجه را جلب می‌کند، لیست کتاب‌های پرفروش و پرمخاطب است که بازتابی از نیازهای فرهنگی، اجتماعی و روان‌شناختی جامعه ایرانی در بستر دیجیتال ارائه می‌دهد.
لیست پرفروش‌ترین و پرمخاطب‌ترین کتاب‌ها در فیدیبو (سال ۱۴۰۳):
نگاهی عمیق‌تر به برخی از این عناوین پرفروش نشان می‌دهد که چرا مردم از این آثار استقبال کردند.
پرفروش‌ترین کتاب‌های متنی:۱. وقتی نیچه گریست (نشر قطره) ۲. درمان شوپنهاور (نشر قطره) ۳. ۴۸ قانون قدرت (نشر نسل نواندیش) ۴. عادت‌های اتمی (نشر نوین) ۵. مامان و معنی زندگی (نشر قطره)
پرفروش‌ترین کتاب‌های صوتی: ۱. مجموعه کلیدر (نشر فیدیبو، آوانامه، رادیو گوشه) ۲. اول عاشق خودت باش (نشر شادن پژواک) ۳. مغازه خودکشی (نشر رادیو گوشه) ۴. جای خالی سلوچ (نشر فیدیبو، آوانامه، رادیو گوشه) ۵. کَأن لَم یَکُن (نشر فیدیبو)
خوانده‌شده‌ترین کتاب‌های متنی ترجمه‌شده: ۱. وقتی نیچه گریست (نشر قطره) ۲. ترک آسان سیگار به روش آلن کار (نشر کتیبه پارسی) ۳. کتابخانه نیمه‌شب (نشر کتاب کوله‌پشتی) ۴. عادت‌های اتمی (نشر نوین) ۵. درمان شوپنهاور (نشر قطره)
خوانده‌شده‌ترین کتاب‌های متنی ایرانی: ۱. مجموعه کلیدر (نshr فرهنگ معاصر) ۲. دایی جان ناپلئون (نشر فرهنگ معاصر) ۳. هل اول (نشر نی) ۴. کهکشان نیستی (نشر فیض فرزان) ۵. جای خالی سلوچ (نشر چشمه)
شنیده‌شده‌ترین کتاب‌های صوتی ترجمه‌شده: ۱. هنر خوب زندگی کردن (نشر رادیو گوشه) ۲. برادران کارامازوف (نشر آوانامه) ۳. وقتی نیچه گریست (نشر آوانامه)۴. هری پاتر و محفل ققنوس (نشر آوانامه)۵. ملت عشق (نشر آوانامه)
شنیده‌شده‌ترین کتاب‌های صوتی ایرانی: ۱. مجموعه کلیدر (نشر فیدیبو، آوانامه، رادیو گوشه) ۲. جای خالی سلوچ (نشر فیدیبو، آوانامه، رادیو گوشه) ۳. دایی جان ناپلئون (نشر فرهنگ معاصر)۴. شوهر آهو خانم (استودیو نوار) ۵. قصه‌های امیرعلی (نشر فیدیبو)
۱. وقتی نیچه گریست و درمان شوپنهاور (اروین یالوم، نشر قطره):
حضور دو اثر از اروین یالوم در صدر پرفروش‌ترین و پرمخاطب‌ترین کتاب‌های متنی و صوتی، نشان‌دهنده گرایش عمیق مخاطبان ایرانی به آثاری است که روانشناسی، فلسفه و روایت داستانی را در هم می‌آمیزند. بازار نشر همواره پر از کتاب‌های روانشناسی است که با استقبال مواجه می‌شوند اما حضور آثار یالوم به‌عنوان یکی از خبره‌های این حوزه، خبری مسرت بخش است چرا که نشان می‌دهد مردم از آثار زرد حوزه روانشناسی استقبال نمی‌کنند و واقعا به‌دنبال آثار درخشان این حوزه هستند.
وقتی نیچه گریست، با روایت خیالی دیدار نیچه و یوزف برویر، به کاوش در مفاهیم اگزیستانسیال نظیر معنای زندگی و رنج انسانی می‌پردازد. این موضوع برای جامعه ایرانی و به‌ویژه نسل جدید آن (بخوانید نسل زد) درگیر بحران‌های هویتی و معنایی است، بسیار جذاب است.
از سوی دیگر، درمان شوپنهاور با تمرکز بر فلسفه شوپنهاور و روان‌درمانی، به دغدغه‌های افرادی پاسخ می‌دهد که در پی یافتن راهی برای مواجهه با مرگ و پایان‌پذیری زندگی هستند. به‌نظر می‌رسد این آثار، به دلیل ترجمه روان سپیده حبیب و سابقه نشر قطره در انتشار آثار روان‌شناختی باکیفیت، توانسته‌اند اعتماد مخاطب دیجیتال را جلب کنند.
۲. مجموعه کلیدر (محمود دولت‌آبادی، نشر فرهنگ معاصر):
کلیدر، این رمان حماسی تاریخ ادبیات کشورمان که در ده‌جلد نوشته شده، هم در بخش متنی و هم صوتی جایگاه ویژه‌ای دارد. کلیدر آیینه‌ای از تاریخ، فرهنگ و زیست روستایی ایران است. روایت زندگی خانواده‌ای در خراسان پس از جنگ جهانی دوم، با تمرکز بر مسائل اجتماعی نظیر فقر، ظلم فئودالی و مبارزه برای عدالت، با روح جمعی ایرانیان و حس ناسیونالیسمی ما مردم، پیوند عمیقی دارد.
حضور پررنگ این اثر در فیدیبو نشان می‌دهد که مخاطبان دیجیتال، حتی در عصر فناوری، به بازخوانی هویت ملی و آثار کلاسیک ادبیات فارسی علاقه‌مندند. نسخه صوتی این اثر که به‌تازگی عرضه شده و هزینه هنگفتی هم برای تولید آن صورت گرفته، نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاری در آثار کلاسیک همچنان جواب می‌دهد. نسخه صوتی با توجه به طولانی بودن متن، گزینه‌ای مناسب برای کاربرانی است که در زندگی پرمشغله امروزی به دنبال تجربه ادبیات در قالب شنیداری هستند.
۳. عادت‌های اتمی (جیمز کلیر، نشر نوین):
عادت‌های اتمی، با تمرکز بر روش‌های علمی برای ایجاد عادات مثبت و ترک عادات منفی، پاسخی به نیاز جامعه‌ای است که درگیر چالش‌های اقتصادی، اجتماعی و روانی است. در سال‌های اخیر، با افزایش فشارهای زندگی و احساس ناامنی در آینده، مخاطبان ایرانی به دنبال راه‌هایی برای مدیریت بهتر زندگی و بهبود فردی هستند. این کتاب، با ارائه راهکارهای عملی و ساده، به نسل قدیم و جوانی که در پی رشد شخصی و موفقیت در شرایط دشوار است، کمک می‌کند. عادت‌های اتمی از آن دسته کتاب‌هایی است که در دسته‌بندی روانشناسی زرد قرار نمی‌گیرد و می‌توان از آن به‌عنوان بهترین اثر خودیاری به زبان ساده یاد کرد.
۴. ۴۸ قانون قدرت (رابرت گرین، نشر نسل نواندیش):
حضور ۴۸ قانون قدرت در میان پرفروش‌ترین کتاب‌های متنی، بازتابی از نیاز جامعه به درک پویایی‌های قدرت و موفقیت در فضایی رقابتی است. مدارس و دانشگاه‌ها و ادارات ما هنوز در این چرخه معیوب رقابت بیش از حد می‌چرخد و از همین جهت حضور چنین کتابی در این فهرست دور از انتظار نیست.
این کتاب که استراتژی‌های دستیابی به قدرت را با مثال‌های تاریخی توضیح می‌دهد، برای مخاطبانی جذاب است که در پی پیشرفت حرفه‌ای و اجتماعی هستند. در جامعه‌ای که روابط قدرت و نفوذ نقش مهمی در موفقیت ایفا می‌کند، این اثر به‌عنوان یک راهنمای عملی کارکرد دارد و نباید از یاد ببریم نسخه نشر نسل نواندیش، که سابقه‌ای درخشان در انتشار آثار انگیزشی دارد، نیز به محبوبیت این کتاب کمک کرده است.
۵. ملت عشق (الیف شافاک، نشر آوانامه):
ملت عشق، با روایت دو داستان موازی – یکی در زمان مولانا و شمس تبریزی و دیگری در دنیای مدرن – همچنان در میان شنیده‌شده‌ترین کتاب‌های صوتی جای دارد و به‌نظرم سال‌هاست که در این جایگاه قرار گرفته است. این اثر، با تلفیق عرفان شرقی و عشق، برای مخاطب ایرانی که با مفاهیم عرفانی و ادبیات مولانا آشناست، بسیار جذاب است و یک رمان ترکی است که از دیرباز در بین کتابخوانان ایران، ادبیات محبوبی بوده است.
کتاب ملت عشق روایت عاشقانه جذابی در خود دارد و برخلاف تصور برخی از افراد، شباهتی به سریال‌های آبکی ترکی و روابط درام مسخره در آن‌ها ندارد. روایت عاشقانه در این کتاب به نیازهای عاطفی و معنوی جامعه‌ای پاسخ می‌دهد که درگیر روزمرگی و بحران‌های مدرن است و عشق در آن تبدیل به لایک کردن عکس‌های پروفایل شده است. نسخه صوتی این اثر، با اجرای حرفه‌ای، به‌ویژه برای کاربرانی که فرصت مطالعه متنی ندارند، گزینه‌ای ایده‌آل به حساب می‌آید.
۶. هری پاتر و محفل ققنوس (جی.کی. رولینگ، نشر آوانامه):
حضور هری پاتر و محفل ققنوس در میان شنیده‌شده‌ترین کتاب‌های صوتی، نشان‌دهنده استمرار محبوبیت مدرسه جادوگری هری و ماجراجویی‌های او در نسل جوان‌تر است. با وجود اینکه کتب فانتزی مختلفی به بازار عرضه شده اما هنوزهری پاتر انتخاب اول و آخر فانتزی‌خوانان است و این اثر، با دنیای جادویی خود، فضایی برای فرار از واقعیت‌های تلخ روزمره فراهم می‌کند. نباید فراموش کرد هری پاتر دارای عناصر متعددی در دل داستانش است که برخی از آن‌ها شامل تعریف مقاومت، دوستی و مبارزه با ظلم است و این مفاهیم جدا از اینکه جهان‌شمول هستند؛ با روحیه نسل ایرانی که درگیر مسائل اجتماعی و سیاسی است، هم‌خوانی دارد.
۷. دایی جان ناپلئون (ایرج پزشکزاد، نشر فرهنگ معاصر):
دایی جان ناپلئون، با طنز تلخ و انتقادی خود، همچنان جایگاه ویژه‌ای در میان آثار پرمخاطب ایرانی دارد. رمان پزشکزاد که موقع خواندن آن در اماکن عمومی ممکن است قهقهه بزنید! یک رمان جذاب و خواندنی است و مثل فروش بالای فیلم‌های کمدی، در ایران خوب می‌فروشد چرا که همیشه ژانر کمدی در بین ایرانیان که به طنازی مشهور هستند، محبوبیت دراد.
این رمان که به نقد فرهنگ خودبرتربینی و توهم توطئه در جامعه ایرانی می‌پردازد، با وجود گذشت دهه‌ها از نگارش آن، همچنان با مخاطب امروز ارتباط برقرار می‌کند. طنز پزشکزاد، آیینه‌ای از رفتارها و باورهای اجتماعی ایرانیان است و حضور این اثر در فیدیبو، نشان‌دهنده علاقه کاربران به آثاری است که با زبان طنز، مسائل جدی را مطرح می‌کنند.
۸. جای خالی سلوچ (محمود دولت‌آبادی، نشر چشمه):
جای خالی سلوچ، دیگر اثر برجسته دولت‌آبادی در این لیست، روایتی تلخ از زندگی یک خانواده روستایی پس از رفتن سلوچ، مرد خانواده، است. این رمان، با تمرکز بر سختی‌های زندگی زنان و مبارزه برای بقا در شرایط دشوار، بازتابی از واقعیت‌های تاریخی و اجتماعی ایران است. حضور این اثر در هر دو بخش متنی و صوتی، نشان‌دهنده اقبال مخاطبان به آثاری است که با زبان ادبی، مسائل اجتماعی را به تصویر می‌کشند.
این کتاب، به‌ویژه برای مخاطبانی که به دنبال درک عمیق‌تر از تاریخ معاصر ایران هستند، جذابیت دارد چرا که باید قبول کنیم تاریخ معاصر برای بسیاری از جوانان و نوجوانان امروزی بخشی مجهول شده است. تاریخ معاصر برای آنان فقط از کتب درسی منتقل شده و این نسل دوست دارد ابعاد بیشتری از تاریخ صد سال اخیر کشور خود بداند و این فقدان را در بین آثار ادبی جستجو می‌کند.
می‌توان گفت گزارش فیدیبو در سال ۱۴۰۳، تصویری چندوجهی از ذائقه مطالعاتی کاربران ایرانی ارائه می‌دهد: از یک سو، گرایش به ادبیات کلاسیک ایرانی نظیر کلیدر و جای خالی سلوچ نشان‌دهنده نیاز به بازخوانی هویت ملی و تاریخی است و همانطور که گفته شد؛ پاسخی به فقدان عدم اطلاعات کافی درباره تاریخ معاصر است.
از سوی دیگر، استقبال از آثاری چون وقتی نیچه گریست و درمان شوپنهاور، بیانگر جست‌وجوی معنا و پاسخ به سؤالات اگزیستانسیال در میان مخاطبان است و نشان می‌دهد آثار روانشناسی فاخر در بین کتابخوانان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. نباید فراموش کرد حضور کتاب‌های خودیاری مانند عادت‌های اتمی و ۴۸ قانون قدرت، بازتابی از نیاز جامعه به رشد فردی و موفقیت در شرایط دشوار است و می‌توان ادعا کرد که فریلسنینگ و ترویج آن در بین نسل زد، از دلایل فروش این کتاب‌ها به حساب می‌آید.
