به گزارش وفاق ملی، سفر اخیر _مسعود پزشکیان رئیس‌جمهوری ایران_ به ایروان در شرایطی صورت گرفت که قفقاز جنوبی روزهای حساسی را پشت سر می‌گذارد. تحولات اخیر در روابط ارمنستان و جمهوری آذربایجان، امضای توافق صلح در واشنگتن و تلاش بازیگران فرامنطقه‌ای برای تغییر موازنه قدرت، همگی نشان می‌دهند که اهمیت حضور فعال ایران در این منطقه بیش از گذشته ضروری است. سفر پزشکیان حامل این پیام روشن است که تهران نه‌تنها از تحولات قفقاز غافل نیست، بلکه نقشی کلیدی برای خود در آینده این معادلات قائل است.
ریشه‌های تاریخی و پیوندهای پایدار
ایران و ارمنستان از سال ۱۹۹۱، یعنی از بدو استقلال ایروان، روابطی باثبات و کم‌فرازونشیب داشته‌اند. ایران از نخستین کشورهایی بود که استقلال ارمنستان را به رسمیت شناخت و از آن زمان تاکنون، پشتوانه‌ای مطمئن برای ایروان به شمار می‌رود. حضور دیرینه ارامنه در ایران، پیوندهای تمدنی و فرهنگی و سیاست همیشگی تهران در حمایت از همسایگان، روابط دو کشور را به درختی ریشه‌دار تبدیل کرده که در برابر بادهای سیاسی منطقه‌ای مقاوم مانده است.
جایگاه ژئوپولیتیک ارمنستان در معادلات ایران
مرز ۴۴ کیلومتری ایران با ارمنستان و دسترسی این کشور به اتحادیه اقتصادی اوراسیا، ارمنستان را به پلی طبیعی برای ارتباط تهران با بازارهای اروپایی و آسیای میانه تبدیل کرده است. افتتاح کنسولگری ایران در شهر قاپان نیز نشانه‌ای از نگاه راهبردی ایران به موقعیت ارمنستان بود؛ اقدامی که عملاً طرح ایجاد کریدور ادعایی زنگزور توسط برخی قدرت‌ها را به تعویق انداخت و نشان داد تهران به دقت تحولات ژئوپولیتیک قفقاز را رصد می‌کند.
سیاست متوازن ایران در مناقشه قره‌باغ
در بحران قره‌باغ، ایران همواره سیاستی متوازن را دنبال کرده و بر اصل حفظ صلح و تمامیت ارضی کشورها تأکید داشته است. مقامات ارمنستان بارها از مواضع ثابت ایران قدردانی کرده‌اند و به‌ویژه در گفت‌وگوهای اخیر با مقامات ایرانی، تضمین داده‌اند که منافع حیاتی جمهوری اسلامی همواره مدنظر ایروان خواهد بود. این اطمینان‌بخشی در شرایطی صورت می‌گیرد که برخی قدرت‌های غربی تلاش دارند مسیرهای دسترسی ایران به اوراسیا و اروپا را مسدود کنند.
پیام‌های دیپلماتیک سفر پزشکیان
این سفر پس از حضور پزشکیان در جمهوری آذربایجان انجام شد و در یکی از حساس‌ترین مقاطع منطقه‌ای، پیام‌های مهمی را مخابره کرد:
- ایران مخالف هرگونه حضور نظامی و امنیتی بیگانگان در پروژه‌های منطقه‌ای است.
- تهران بر حفظ تمامیت ارضی ارمنستان تأکید دارد و دخالت خارجی را تهدیدی برای صلح می‌داند.
- همکاری‌های تهران و ایروان محدود به سیاست نیست و حوزه‌های اقتصادی، انرژی، حمل‌ونقل و فرهنگی نیز در دستورکار قرار دارند.
اقتصاد؛ محور تازه همکاری‌ها
یکی از مهم‌ترین اهداف سفر رئیس‌جمهور ایران، تقویت مبادلات اقتصادی با ارمنستان است. حجم فعلی تجارت میان دو کشور بین ۷۰۰ تا ۸۰۰ میلیون دلار برآورد می‌شود، اما مقامات تهران معتقدند این رقم با توجه به ظرفیت‌های دو کشور بسیار ناچیز است. پروژه‌های ترانزیتی همچون کریدور شمال–جنوب می‌تواند این حجم را به‌طور چشمگیری افزایش دهد. همچنین انتظار می‌رود با امضای تفاهم‌نامه‌های جدید، مسیر همکاری‌های تجاری و صنعتی گسترش یابد.
چشم‌انداز روابط تهران و ایروان
سید عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، در یادداشتی که همزمان با این سفر منتشر کرد، روابط ایران و ارمنستان را «شراکتی مبتنی بر اعتماد» توصیف کرد و نوشت: «مرزهای مشترک ما فقط یک واقعیت جغرافیایی نیست، بلکه پلی برای همکاری در حوزه انرژی، حمل‌ونقل، روابط انسانی و امنیت منطقه‌ای است.» به گفته او، آینده روابط ایران و ارمنستان روشن است و هیچ قدرتی نمی‌تواند این مسیر را منحرف کند.
جمع‌بندی
سفر پزشکیان به ارمنستان تنها یک دیدار دوجانبه نیست، بلکه بخشی از راهبرد ایران برای تثبیت نقش خود در قفقاز جنوبی و خنثی‌سازی فشارهای خارجی است. پیوندهای تاریخی، جایگاه ژئوپولیتیک ارمنستان، ظرفیت‌های اقتصادی و مواضع مشترک در قبال تحولات منطقه‌ای، همه و همه نشان می‌دهند که تهران و ایروان در آستانه فصلی تازه از همکاری‌های راهبردی قرار دارند؛ فصلی که می‌تواند امنیت، توسعه و شکوفایی را نه‌فقط برای دو کشور، بلکه برای کل منطقه به همراه داشته باشد.
