طول عمر زنان، الگویی جهانی
به گزارش وفاق ملی، پژوهش تازه‌ای نشان داده است که زنان در سراسر جهان به‌طور میانگین بیشتر از مردان عمر می‌کنند؛ الگویی که در بسیاری از گونه‌های جانوری نیز مشاهده می‌شود. میانگین جهانی امید به زندگی برای زنان حدود ۷۴ سال و برای مردان نزدیک به ۶۸ سال است.
ریشه‌های ژنتیکی تفاوت
نتایج این مطالعه، نقش کروموزوم‌های جنسی را در تفاوت طول عمر پررنگ‌تر می‌کند. در پستانداران، ماده‌ها دو کروموزوم X دارند که یکی از آن‌ها نقش پشتیبان را در برابر جهش‌های زیان‌آور ایفا می‌کند. در مقابل، در پرندگان نرها دارای دو کروموزوم Z هستند و ماده‌ها تنها یک Z و یک W دارند که همین تفاوت، هزینه‌ای ژنتیکی برای جنس هتروگامتیک ایجاد می‌کند.
نقش رقابت در جفت‌گیری
نتایج پژوهش همچنین نشان داد که سیستم‌های جفت‌گیری تأثیر مستقیمی بر طول عمر دارند. در گونه‌هایی مانند بابون‌ها و شامپانزه‌ها که رقابت نرها برای جفت‌گیری شدید است، نرها معمولاً عمر کوتاه‌تری دارند. فشارهای ناشی از درگیری، نمایش‌های فیزیکی و نیاز به جثه بزرگ‌تر، منابع بقا را کاهش می‌دهد.
پرندگان و الگوی متفاوت
در پرندگان، الگوی متفاوتی مشاهده شد. نرها در حدود ۶۸ درصد از گونه‌ها عمر بیشتری از ماده‌ها دارند. پژوهشگران علت این تفاوت را توازن میان انتخاب جنسی و ساختار ژنتیکی در این جانوران می‌دانند. در واقع فشارهای زیستی در پرندگان تا حدودی همدیگر را خنثی می‌کنند.
نقش مراقبت از فرزندان
بررسی‌ها نشان می‌دهد جنسی که بیشتر در پرورش فرزندان مشارکت دارد، معمولاً عمر طولانی‌تری دارد. در پستانداران، این وظیفه بر عهده ماده‌هاست و به همین دلیل آن‌ها طول عمر بیشتری دارند. در گونه‌های اجتماعی مانند انسان، این امر یک مزیت تکاملی محسوب می‌شود.
استثناها و موارد خاص
در برخی گونه‌ها مانند پرندگان شکاری، ماده‌ها با وجود جثه بزرگ‌تر و نقش فعال‌تر در دفاع از قلمرو، همچنان طول عمر بیشتری دارند. پژوهشگران می‌گویند علت دقیق این استثناها هنوز ناشناخته است و نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد.
تأثیر محیط و اسارت
نتایج نشان می‌دهد که تفاوت طول عمر میان جنس‌ها در باغ‌وحش‌ها کمتر از جمعیت‌های طبیعی است. کاهش فشارهای محیطی، شکار و رقابت، باعث نزدیک‌تر شدن طول عمر نر و ماده می‌شود. همین الگو در انسان نیز دیده می‌شود و پیشرفت‌های پزشکی شکاف طول عمر زنان و مردان را کاهش داده است.
دانشمندان تأکید دارند که تفاوت‌های فیزیولوژیک و ژنتیکی میان زنان و مردان ریشه‌ای و عمیق است. هرچند پیشرفت علم پزشکی ممکن است بخشی از این شکاف را کم کند، اما بعید است تفاوت در طول عمر کاملاً از میان برود.
