به گزارش وفاق ملی، پژوهشگران دانشگاه تهران با بررسی داده‌های سنجش از دور در بازه زمانی ۱۹۸۵ تا ۲۰۲۰ و استفاده از روش‌های یادگیری عمیق، به تحلیل جامع ارتباط میان تغییر کاربری اراضی شهری و افزایش دمای سطح زمین پرداخته‌اند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد مناطقی که پوشش طبیعی یا کشاورزی خود را از دست داده و به بافت شهری تبدیل شده‌اند، بیشترین افزایش دما را تجربه کرده‌اند، در حالی که مناطق با پوشش گیاهی پایدار، تغییر دمای کمتری داشته‌اند.
ـ سیدکاظم علوی پناه استاد دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران و سرپرست این پژوهش ـ اظهار داشت: «تابستان‌های طولانی‌تر، افزایش شدت گرما و تبدیل شهرها به جزایر حرارتی، نمایانگر واقعیت گرمایش زمین در زندگی روزمره ماست. ایران، به ویژه مناطق خشک و نیمه‌خشک، با آثار مستقیم این تغییرات مواجه شده است؛ شرایطی که نه تنها محیط زیست، بلکه سلامت، اقتصاد و امنیت غذایی کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.»
این پژوهش با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای MODIS، Landsat و Sentinel-۳، به بررسی تغییرات دمای سطح زمین در شهرهای مشهد و ساری، با اقلیم متفاوت، پرداخته است. نتایج نشان می‌دهد که در طول ۳۵ سال، دمای زمین در مناطقی که توسعه شهری به شکل نامنظم و بدون برنامه صورت گرفته، بیش از ۲ درجه افزایش یافته است. این افزایش دما، علاوه بر ایجاد خطرات زیست‌محیطی، منجر به هزینه‌های بالاتر انرژی، فشار بر خدمات شهری و کاهش کیفیت زندگی شهروندان شده است.
از منظر تحلیلی، پژوهش حاضر نشان می‌دهد که گرمایش شهری تنها یک پدیده محیطی نیست، بلکه با سایر بحران‌ها مانند خشکسالی، آلودگی هوا و کم‌آبی هم‌افزایی دارد و اثرات مرکب آن، آینده شهرها را به شدت آسیب‌پذیر می‌کند. علوی پناه با تأکید بر ضرورت استفاده از فناوری‌های نوین، افزود: «مدل شبکه عصبی کانولوشنی (CNN) با دقت ۹۲ درصد توانست روابط پیچیده بین تغییرات کاربری زمین و افزایش دما را تحلیل کند؛ الگوریتم‌های سنتی مانند SVM و Random Forest در مقایسه دقت کمتری داشتند.»
نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که برنامه‌ریزی شهری بدون در نظر گرفتن محیط زیست و پوشش گیاهی، مستقیماً به افزایش گرمایش موضعی و ایجاد جزایر حرارتی می‌انجامد. کارشناسان معتقدند برای کاهش اثرات گرمایش شهری و کنترل دمای سطح زمین، اقدامات عملیاتی مانند افزایش فضای سبز، کنترل گسترش افقی شهرها، استفاده از مصالح پایدار و طراحی شهری اقلیم‌محور ضرورت دارد.
علوی پناه در تحلیل پیامدهای اجتماعی و اقتصادی گرمایش شهری گفت: «گرمایش موضعی نه تنها سلامت و رفاه شهروندان را تهدید می‌کند، بلکه باعث افزایش هزینه‌های انرژی، فشار بر زیرساخت‌های شهری و کاهش بهره‌وری اقتصادی می‌شود. این پژوهش به مدیران شهری و تصمیم‌گیران کلان نشان می‌دهد که اقدامات پیشگیرانه و سیاست‌های محیط زیستی علمی، تنها راه جلوگیری از بحرانی شدن وضعیت شهرهاست.»
در نهایت، پژوهشگران تاکید می‌کنند که داده‌ها و مدل‌های مبتنی بر یادگیری عمیق می‌توانند ابزار موثری برای پیش‌بینی آینده شهرها و مدیریت تغییرات کاربری زمین باشند. این رویکرد علمی و سیستمی، امکان طراحی سناریوهای توسعه پایدار شهری و کاهش اثرات جزایر حرارتی را فراهم می‌کند و می‌تواند به تحقق شهری با کیفیت و سالم برای شهروندان کمک کند.
علوی پناه نتیجه‌گیری کرد: «زمین با ما سخن می‌گوید؛ نه با کلمات، بلکه با افزایش دما، خشکسالی و ریزگرد. اگر این پیام‌ها نادیده گرفته شوند، آینده‌ای بسیار گرم‌تر و ناپایدارتر در انتظار ما خواهد بود.»
