به گزارش وفاق ملی، استان منگستاو قزاقستان با کشف دهها لاشه تازه فک خزری بار دیگر به کانون توجه فعالان محیطزیست تبدیل شد. تنها در روز سوم نوامبر ۱۱۲ لاشه در منطقه توپکاراگان و پنج روز بعد ۷۱ لاشه دیگر در جزیره کولالی مشاهده شد. بر اساس آمار رسمی، از سال ۲۰۲۲ تاکنون بیش از ۳۵۰۰ فک خزری در این منطقه تلف شدهاند.
بازتاب در ایران
این رخدادها در ایران نیز نگرانی ایجاد کرده است. سازمان محیطزیست ایران اعلام کرد از ابتدای فروردین تا اوایل مهرماه، لاشه ۵۴ فک خزری در سواحل شمال کشور جمعآوری شده است؛ ۷۰ درصد در مازندران، ۲۳ تا ۲۴ درصد در گیلان و یک تا دو درصد در گلستان. بسیاری از این لاشهها پس از مرگ در شمال خزر و با جریانهای آبی به ایران منتقل شدهاند.
دلایل احتمالی
بررسیهای اولیه در قزاقستان نشان میدهد آب محل کشف لاشهها آلوده به نفت یا مواد شیمیایی نبوده است. کارشناسان احتمال ضعف سیستم ایمنی و شیوع ویروسها را مطرح کردهاند. کاهش منابع غذایی، حضور گونههای مهاجم، تغییرات دمایی و کاهش ورودی رودخانهها نیز شرایط زیستگاه فک خزری را بحرانی کرده است.
ضرورت همکاری منطقهای
فعالان محیطزیست ایران و قزاقستان بر تدوین دستورالعمل عملیاتی برای مواجهه با فکهای زنده و مرده تأکید دارند. انجمن «اکولیدر» قزاقستان با ۳۰۰ عضو داوطلب اعلام آمادگی کرده است تا در پایش ساحل و نمونهبرداری مشارکت کند، اما محدودیتهای اداری مانع حضور آنان شده است.
پیامدهای کاهش سطح آب
کارشناسان شیلات هشدار دادهاند کاهش مداوم سطح آب خزر زیستگاههای فکها، ماهیان خاویاری و پرندگان را تهدید میکند. مدیریت ورودی رودخانههای ولگا و اورال و کنترل فعالیتهای نفتی از جمله اقدامات ضروری برای حفاظت از زیستگاهها عنوان شده است.
سابقه تاریخی
فک خزری تنها پستاندار بومی دریای خزر است. نخستین مرگومیر گسترده آن در سال ۲۰۰۰ رخ داد که هزاران فک به دلیل ویروس دیستمپر جان باختند. در دهههای بعد نیز موجهای پراکنده مرگومیر در ایران، روسیه، آذربایجان، ترکمنستان و قزاقستان ادامه یافت. از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۴ چند موج جدید ثبت شد که علت برخی موارد همچنان نامشخص است.
