دوران پیش از ۱۳۵۷ (۱۹۷۹): همکاریهای پنهانی
در حکومت پهلوی، ایران و اسرائیل روابط پنهانی و همکاریهای اطلاعاتی داشتند. موساد به ساواک کمک میکرد و روابط رسمی (در واقع به رسمیت شناختن دیپلماتیک) از دهه ۱۹۶۰ برقرار شد. این همکاری منافع مشهودی برای هر دو کشور داشت. ایران به فناوری دفاعی و حمایت پنهانی دست مییافت و اسرائیل یک متحد ضد عرب در منطقه پیدا کرده بود. در واقع با وجود همسویی ظاهری با بلوک غرب، تهران امنیت ملی را بر انسجام ایدئولوژیک ترجیح میداد.
۱۳۵۷: انقلاب اسلامی و تغییر بنیادین در روابط
با پیروزی انقلاب اسلامی، ایران روابط خود را با اسرائیل قطع کرد. از آن پس، اسرائیل “رژیم صهیونیستی” و “شیطان کوچک” خوانده شد و ایران مشروعیت آن را به رسمیت نشناخت. پس از این، سیاست دشمنی آشکار اتخاذ گردید.
دهه ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰: جنگهای نیابتی و ایجاد گروههای واسطه
در سال ۱۳۶۱، در پاسخ به تهاجم اسرائیل به لبنان (سال ۱۹۸۲)، سپاه پاسداران به تأسیس حزبالله کمک کرد تا با نفوذ اسرائیل در لبنان مقابله کند. از سال ۱۳۶۲ به بعد، حملات حزبالله به نیروهای اسرائیلی و غربی در لبنان آغاز شد و در دهه ۱۳۷۰، خصوصا بعد از جنگ خلیج فارس، تنش دیپلماتیک و جنگ لفظی میان دو کشور شدت یافت.
تاسیس حزبالله، در قالب جنگ نیابتی توصیف میشود که به ایران اجازه میداد بدون ورود به جنگ مستقیم، قدرتنمایی کند. این اقدام تلفیقی از ایدئولوژی و ژئوپلیتیک بود که هم در راستای صدور انقلاب اسلامی قدم برمیداشت و هم تاثیرگذاری پایدار از طریق یک نیروی محلی ریشهدار، را بدون نیاز به جنگ رسمی ممکن میکرد.
دهه ۱۳۸۰: نگرانی از برنامه هستهای ایران و جنگ سایبری استاکسنت علیه نطنز
در سال ۱۳۸۱ (۲۰۰۲)، افشای تاسیسات غنیسازی اورانیوم در نطنز باعث هشدارهای شدید اسرائیل شد.
در سال ۱۳۸۵ (۲۰۰۶)، جنگ میان اسرائیل و حزبالله در لبنان رخ داد.
در سال ۱۳۸۸ (۲۰۰۹)، رهبر ایران اسرائیل را “غده سرطانی مرگبار” خواند.
در سال ۱۳۸۹ (۲۰۱۰)، حمله سایبری استاکسنت علیه تاسیسات نطنز انجام شد.
این حمله سایبری مشترک آمریکا و اسرائیل، سانتریفیوژهای غنیسازی اورانیوم در تاسیسات نطنز را مختل کرد. متخصصان امنیت سایبری این حمله را بهعنوان تغییری بنیادین در شیوههای جنگ پنهانی توصیف کردهاند؛ حملهای که بدون ورود به میدان نبرد، زیرساخت هستهای را هدف قرار داد و ایران را به تعویق در برنامه هستهایاش واداشت.
ترور دانشمندان هستهای
در سال ۱۳۹۰ (۲۰۱۲)، مصطفی احمدی روشن، دانشمند هستهای، در تهران ترور شد که عامل آن اسرائیل معرفی شد. در سال ۱۳۹۹ (۲۰۲۰)، محسن فخریزاده نیز ترور شد. ترورهای مخفیانه و جنگ سایه تا ۲۰۲۱ ادامهدار بود.
دوران پس از برجام
در سال ۱۳۹۷، آمریکا از برجام خارج شد و اسرائیل از این تصمیم استقبال کرد و آن را نتیجه ضعف در تضمینهای هستهای دانست. در سال ۱۴۰۱، رهبران آمریکا و اسرائیل موضع مشترک خود را علیه جاهطلبیهای هستهای ایران اعلام کردند.
سالهای ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۳: تشدید درگیریهای نیابتی و حملات مستقیم
۱۵ مهر ۱۴۰۲: حمله حماس به اسرائیل باعث افزایش تحرکات گروههای نیابتی ایران مانند حزبالله و حوثیها شد.
دی ماه ۱۴۰۲: ایران مواضع موساد در اربیل عراق را هدف قرار داد و اسرائیل پایگاههای سپاه در سوریه را بمباران کرد.
۱۲ فروردین ۱۴۰۳: اسرائیل کنسولگری ایران در دمشق را بمباران کرد که منجر به کشتهشدن چند فرمانده ارشد سپاه شد.
۲۵ فروردین ۱۴۰۳: ایران بیش از ۳۰۰ پهپاد و موشک به سمت اسرائیل پرتاب کرد که اکثراً توسط پدافند آمریکا، بریتانیا، فرانسه و اردن رهگیری شدند.
۳۱ فروردین ۱۴۰۳: حمله هوایی اسرائیل به مراکز نظامی در داخل خاک ایران انجام شد.
۱۰ مرداد ۱۴۰۳: اسماعیل هنیه در تهران ترور شد.
۲ مهر تا ۶ مهر ۱۴۰۳: اسرائیل حسن نصرالله (رهبر حزبالله) و یک ژنرال ایرانی را در بیروت کشت.
۱۰ مهر ۱۴۰۳: ایران در واکنش به ترور حسن نصرالله و یک فرمانده ایرانی در بیروت، موشکهایی به سمت اسرائیل شلیک کرد.
خرداد ۱۴۰۴: عملیات “شیر برخاسته”
۲۴ خرداد ۱۴۰۴: اسرائیل با نام عملیات “شیر برخاسته یا شیر خیزان”، حمله هوایی گستردهای علیه تأسیسات هستهای و نظامی ایران انجام داد که شامل بیش از ۲۰۰ جنگنده، پهپاد و موشک بود. اهداف شامل مراکز تصمیمگیری، دانشمندان هستهای و زیرساختهای نظامی بودند. همچنین همزمان حملات سایبری و عملیات پهپادی موساد در داخل خاک ایران انجام شد.
هدف این عملیات، مختلسازی مسیر هستهای ایران و بهرهبرداری از بیثباتی سیاسی در دوران آیتالله خامنهای بوده است. اقدامی که ممکن است منجر به بیثباتی گستردهتر و آغاز رقابت تسلیحاتی در منطقه شود.
البته تنشهای اسرائیل تنها به درگیریهای لفظی و غیرلفظی آن با ایران ختم نمیشود. در طول تاریخ جنگها و تنشهای بسیاری بین اسرائیل و دیگر کشورهای منطقه شکل گرفته است.
۱۹۵۶ (آبان ۱۳۳۵): بحران سوئز (با مصر، بریتانیا و فرانسه)
اسرائیل برای بازگشایی تنگه تیران پس از ملی شدن کانال سوئز توسط مصر به صحرای سینا حمله کرد. این حمله هماهنگ با بریتانیا و فرانسه بود، اما فشار جهانی موجب عقبنشینی شد. تحلیلگران این رویداد را نقطه عطفی در خودباوری استراتژیک اسرائیل میدانند که همزمان وابستگی آن به حمایتهای سیاسی غرب را نیز نمایان کرد.
۱۹۶۷ (خرداد ۱۳۴۶): جنگ ششروزه (با مصر، اردن و سوریه)
اسرائیل به ائتلاف عربی حمله کرد که خطر حملۀ قریبالوقوع داشت. در عرض شش روز، سینا، غزه، کرانه باختری، قدس شرقی و بلندیهای جولان را تصرف کرد. کارشناسان بر این باورند که این جنگ توازن قدرت منطقهای را تغییر داد و پایهگذار خطمشی امنیتی و قلمرو گرایانه اسرائیل شد.
۱۹۷۳ (مهر ۱۳۵۲): جنگ یومکیپور (با مصر و سوریه)
مصر و سوریه در روز مقدس یهودیان حملهای را به اسرائیل آغاز کردند که در ابتدا تلفات سنگینی را برای این کشور به دنبال داشت اما در نهایت اسرائیل با ضدحملاتی سرزمینهای از دست رفته را بازپس گرفت. تحلیلگران معتقدند این جنگ با تضعیف اعتمادبه نفس اسرائیل به توافق کمپدیوید ۱۹۷۸ و صلح با مصر منجر شد.
۱۹۸۲ (خرداد ۱۳۶۱): جنگ لبنان (با سازمان آزادیبخش فلسطین و سوریه)
اسرائیل برای نابودی پایگاههای سازمان آزادیبخش فلسطین به لبنان حمله کرد و تا بیروت پیش رفت. حملات متحدان اسرائیل به غیرنظامیان موجب خشم جهانی شد و منتقدان میگویند این جنگ بود که اسرائیل را در اشغال طولانی درگیر کرد، زمینهساز ظهور حزبالله شد و چهره اسرائیل در افکار عمومی را دو قطبی کرد.
۲۰۰۶ (تیر ۱۳۸۵): جنگ لبنان دوم (با حزبالله)
حمله فرامرزی حزبالله منجر به جنگی پنجهفتهای شد. اسرائیل برای نابودی انبارهای راکتی حزبالله، حملات هوایی گستردهای انجام داد. این جنگ محدودیتهای قدرت نظامی سنتی در برابر گروههای نامنظم را آشکار ساخت.
۲۰۰۷ (فروردین ۱۳۸۶): عملیات باغ (با سوریه)
اسرائیل در سال ۲۰۰۷ راکتور هستهای اعلامنشدهای را در سوریه بمباران کرد. متخصصان این عملیات را یک حمله پیشگیرانه برای جلوگیری از پیشرفت هستهای سوریه میدانند. عملیاتی که سالها محرمانه ماند و نشان داد اسرائیل در برابر تهدیدات اتمی منطقهای، آماده اقدام یکجانبه است.
۲۰۱۳ تا کنون: حملات هوایی در سوریه (مواضع ایران و حزبالله)
اسرائیل بارها مواضع ایران و حزبالله را در سوریه هدف قرار داده تا از تثبیت آنها جلوگیری کند. سیاستی برای ترسیم خطوط قرمز و جلوگیری از انتقال تسلیحات، بدون ایجاد جنگ.