به گزارش وفاق ملی، در روزهای اخیر برخی منابع خبری بین‌المللی، گمانه‌هایی را درباره احتمال فعال شدن «مکانیسم ماشه» علیه جمهوری اسلامی ایران مطرح کرده‌اند؛ امری که هر چند از سوی وزارت امور خارجه ایران تاکنون تکذیب شده، اما به‌نحوی غریب و تأمل‌برانگیز، واکنش‌های داخلی خاصی را نیز به دنبال داشته است.
به‌ویژه از سوی برخی از فعالان اصولگرا که در سال‌های گذشته، از مخالفان بنیادین برجام بودند و همواره آن‌را بی‌فایده، خسارت‌بار و بی‌اثر بر زندگی مردم قلمداد می‌کردند. پیش از پرداختن به این تناقض آشکار، ضروری است بار دیگر مفهوم «مکانیسم ماشه» و جایگاه آن در ساختار حقوقی توافق هسته‌ای موسوم به برجام را مرور کنیم.
مکانیسم ماشه، بند ۳۷ قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد است که به طرف‌های غربی برجام (در صورت نقض تعهدات از سوی ایران) این امکان را می‌دهد که بدون نیاز به اجماع، کلیه تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران را به حالت پیشابرجام بازگردانند.
این مکانیسم به‌عنوان یک ابزار فشار و اهرم تنبیهی در متن توافق گنجانده شد و مهم‌ترین وجه تمایز آن، سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها بدون امکان وتو در شورای امنیت بود. اکنون سؤال اینجاست که چگونه است آنان‌که سال‌ها با لحنی مطلق‌گرایانه، برجام را «هیچ» می‌خواندند و مدعی بودند که حتی یک تحریم هم لغو نشده، امروز از احتمال بازگشت تحریم‌های شورای امنیت با استفاده از همین سازوکار ابراز نگرانی می‌کنند؟ اگر برجام «هیچ» بود، پس مکانیسم ماشه چیست؟ اگر این توافق، اثری بر وضعیت تحریمی کشور نداشت، پس چرا این‌گونه فعال‌سازی آن را نشانه‌ای از فاجعه و بحران می‌دانید؟
پاسخ روشن است.
تناقض‌گویی آشکار، نشان می‌دهد که حتی تندروترین مخالفان توافق هسته‌ای نیز در لایه‌های عمیق‌تر ادراک خود، معترف به نقش برجام در کاستن از فشارهای بین‌المللی علیه ایران بوده‌اند. این اعتراف ناخواسته، اکنون از زبان همانانی بیان می‌شود که سال‌ها تلاش کردند تا مذاکره و توافق را مترادف با وادادگی و خیانت جلوه دهند. و چه بسا، علت واقعی عصبانیت امروزشان نه صرفاً بازگشت احتمالی تحریم‌ها، بلکه زنده شدن یاد توافقی است که آن‌ها تمامیت آن را با ابزار تبلیغات از بین بردند.
از سوی دیگر، فعال شدن مکانیسم ماشه به معنای بازگشت به دوران پیشابرجام است؛ دورانی که به‌واقع بسیاری از چهره‌های کنونی منتقد برجام، خود در سطوح بالای قدرت و سیاست فعال بودند و سیاست‌هایشان کشور را تا لبه پرتگاه تحریم‌های فلج‌کننده پیش برد.
همان دورانی که احتمالا در خیال‌شان، اگر در انتخابات سال گذشته پیروز می‌شدند، بار دیگر احیایش می‌کردند؛ دورانی انباشته از انزوا، بحران مشروعیت بین‌المللی و فروپاشی مسیرهای تعامل اقتصادی. پس اگر مکانیسم ماشه فعال شود و کشور به دوران قبل از برجام بازگردد، باید این جریان خاص، نه نگران که خرسند باشد. چرا که محصول همان سیاست‌هایی است که خودشان بدان باور دارند. آنچه امروز آنان را نگران کرده، نه سرنوشت مردم ایران، بلکه افشای حقیقتی است که سال‌ها سعی در پنهان‌کردنش داشتند: برجام اثر داشت، تحریم‌ها کاهش یافت و امروز خطر بازگشت تحریم‌ها واقعی‌ست، نه خیالی.
