به گزارش وفاق ملی، در هیاهوی آژیرها و انفجارها، چیزی هست که فریاد نمی‌زند اما جان می‌دهد؛ چیزی که سلاحی برای دفاع ندارد و در دود و آتش خاموش می‌شود: طبیعت. جنگ‌ها همیشه ویرانی آورده‌اند، اما کمتر کسی به خاطر می‌آورد که اولین و آخرین قربانی این ویرانی، محیط‌زیست است.
کارشناسان، از جنگ به‌عنوان قاتل بی‌صدا و قربانی‌گیر خاموش محیط‌زیست یاد می‌کنند. آسیب‌هایی که نه‌تنها مرز نمی‌شناسد، بلکه سال‌ها بعد از پایان نبرد، با فرسایش خاک، آلودگی آب و هوا، و نابودی تنوع زیستی، دوباره زخم‌هایش را عمیق‌تر می‌کند.
آغاز تخریب؛ پیش از اولین شلیک
شاید تصور کنیم تخریب محیط‌زیست با آغاز رسمی جنگ شروع می‌شود، اما واقعیت تلخ‌تر است. به قول سعید متصدی، معاون اسبق سازمان محیط‌زیست، «آماده شدن برای جنگ‌ها هم تخریب زیست‌محیطی دارد». از تمرینات نظامی و انبار تسلیحات گرفته تا استخراج بی‌رویه منابع، همه این‌ها پیش‌درآمدی است بر زخم‌های گسترده‌تر.
آلودگی‌هایی که مرز نمی‌شناسند
انفجارها، آتش‌سوزی‌ها و بمباران‌های مداوم، هوا را از گازهای گلخانه‌ای و آلاینده‌های سمی انباشته می‌کند. این آلودگی‌ها از طریق باد، رودخانه‌ها و حتی آب‌های زیرزمینی، فراتر از مرزها می‌روند و کشورهای بی‌طرف را هم تحت تأثیر قرار می‌دهند. نخاله‌های جنگی، فلزات سنگین و سوخت‌های سوخته، خاک را عقیم و آب را مسموم می‌کنند؛ زخم‌هایی که به این راحتی التیام نمی‌یابند.
جنگ ۱۲ روزه و طبیعت زخمی ایران
گزارش تازه معاونت محیط‌زیست انسانی، ابعاد تکان‌دهنده‌ای از خسارات حملات ۱۲ روزه اخیر را نشان می‌دهد:
- ۱۵۰ هزار تُن نخاله جنگی فقط در تهران
- ۱۹.۵ میلیون لیتر سوخت نابود شده در حملات به انبارهای نفتی
- انتشار ۴۷ هزار تُن گاز گلخانه‌ای و بیش از نیم‌میلیون کیلوگرم آلاینده هوا
در جنوب کشور هم پالایشگاه فاز ۱۴ پارس جنوبی دچار حریق شد و ۵.۵ میلیون مترمکعب گاز به آسمان رفت، همراه با ۱۲ هزار تُن دیگر گازهای گلخانه‌ای. این فجایع، کیفیت هوا را در چندین استان به سطح هشدار رساند.
مرگ و مهاجرت حیات‌وحش
جنگ نه‌فقط ساختمان‌ها که زیستگاه‌ها را هم ویران می‌کند. در جریان همین ۱۲ روز، ۹۰۰۰ هکتار از جنگل‌ها و مراتع مناطق حفاظت‌شده طعمه آتش شدند. ۱۳ منطقه حفاظت‌شده از فارس تا گیلان، با آتش‌سوزی، بمباران و تخریب مواجه شدند. گونه‌های جانوری کوچک که توان فرار نداشتند، سوختند و نابود شدند. حیات‌وحش بزرگ‌تر هم یا کشته شد یا مجبور به مهاجرت گسترده گردید؛ مهاجرتی که تعادل اکولوژیک را در مناطق دیگر به هم می‌زند.
سایه بلند جنگ بر آینده
و این تازه آغاز ماجراست. نابودی پوشش گیاهی، کاهش حاصلخیزی خاک، ورود فلزات سنگین به زنجیره غذایی و حتی قاچاق گونه‌های زیستی در شرایط بی‌ثباتی، زخم‌هایی است که التیام‌شان سال‌ها زمان می‌برد.
محمد مجابی، رئیس کمیته محیط‌زیست مجمع تشخیص مصلحت نظام، پیش‌تر هشدار داده بود که جنگ‌ها باعث افزایش شکار غیرقانونی می‌شوند. حسن اکبری هم از قاچاق گونه‌های نادر به کشورهای مجاور در سایه هرج‌ومرج جنگ گفته بود.
نیاز فوری به احیا
رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست، شینا انصاری، اخیراً بر لزوم احیا و بازسازی محیط‌زیست تأکید کرده و گفته است: «خسارات زیست‌محیطی جنگ، تهدیدی برای امنیت زیستی نسل‌های آینده است و باید به‌عنوان بخشی از بازسازی پساجنگ دیده شود.»
