به گزارش وفاق ملی، تبادل گردشگر میان ایران و مصر که می‌توانست به یکی از مهم‌ترین پروژه‌های دیپلماسی فرهنگی و اقتصادی تهران در سال‌های اخیر تبدیل شود، به‌دلیل تحولات سیاسی و جنگ منطقه‌ای به تعویق افتاده است. با این حال، مسئولان وزارت میراث فرهنگی امیدوارند با فعال‌سازی ظرفیت‌های تمدنی و فرهنگی، این مسیر دوباره احیا شود.
ایران و مصر؛ دو تمدن، یک فرصت
ـ انوشیروان محسنی بندپی معاون گردشگری وزیر میراث فرهنگی ـ با اشاره به مذاکرات انجام‌شده میان دو کشور توضیح می‌دهد: «برآورد ما این بود که سالانه ۳۰۰ هزار گردشگر از مصر به ایران سفر کنند. اگر تنها همین رقم محقق می‌شد، حدود ۲۴۰ میلیون دلار ارز وارد کشور می‌شد.» به گفته او، سرمایه‌گذاران مصری حتی در حال بررسی پروژه‌هایی برای احداث تاسیسات گردشگری در ایران بودند؛ اقدامی که می‌توانست جریان پایدار سفر و تبادل فرهنگی را تضمین کند.
سایه جنگ بر دیپلماسی گردشگری
اما جنگ ۱۲ روزه معادلات را برهم زد و عملاً همه برنامه‌ها را متوقف کرد. اکنون ایران در شرایطی قرار گرفته که نه می‌توان از «صلح پایدار» سخن گفت و نه از «جنگ تمام‌عیار». در چنین فضایی، اعتمادسازی و استفاده از دیپلماسی گردشگری به‌عنوان یک ابزار نرم در روابط بین‌الملل اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. به گفته محسنی بندپی، دولت در این مرحله ترجیح می‌دهد به‌جای تمرکز صرف بر گردشگران اروپایی، بر کشورهای همسایه، حوزه تمدن نوروز و جهان اسلام متمرکز شود؛ کشورهایی که شناخت بهتری از ایران دارند و کمتر تحت تأثیر تبلیغات منفی قرار می‌گیرند.
تجربه‌های موفق و مسیرهای تازه
ایران پیش‌تر نیز نشان داده که در صورت فراهم بودن بستر سیاسی، ظرفیت بالایی برای جذب گردشگر دارد. به‌عنوان نمونه، تنها در سال ۱۳۹۸ و با وجود بحران کرونا، بیش از یک میلیون و ۸۰۰ هزار گردشگر از جمهوری آذربایجان به ایران سفر کردند. این تجربه به گفته معاون گردشگری، نشان‌دهنده پتانسیل ایران در صورت استفاده درست از ابزار دیپلماسی فرهنگی است.
برنامه‌های تازه نیز در دستور کار قرار دارد: برقراری پروازهای مستقیم به کشورهای منطقه مانند عمان، تاجیکستان، عراق و ترکیه، برگزاری رویدادهای گردشگری بین‌المللی در تهران و معرفی ظرفیت‌های ایران در حوزه گردشگری سلامت، طبیعت‌گردی، فرهنگی و مذهبی. حتی طرح ساخت المان‌هایی از شخصیت‌های بین‌المللی با ریشه ایرانی نیز بخشی از این نقشه راه است تا علاقه‌مندان خارجی بتوانند از نزدیک با میراث و هویت مشترک آشنا شوند.
چالش‌ها و چشم‌انداز
البته مسیر بازگشت به همکاری پایدار با مصر، همچنان با موانع سیاسی روبه‌روست. از اختلافات تاریخی همچون نام‌گذاری خیابان‌ها گرفته تا حساسیت‌های منطقه‌ای، همه در سرنوشت این دیپلماسی اثرگذارند. با این حال، تغییر نام خیابان خالد اسلامبولی در تهران به سید حسن نصرالله، به‌عنوان گامی در جهت کاهش تنش‌ها، نشانه‌ای از تمایل دو طرف برای باز کردن باب گفتگو تلقی می‌شود.
در نهایت، چشم‌انداز تبادل گردشگر میان ایران و مصر تنها یک پروژه اقتصادی نیست؛ بلکه آزمونی برای نشان دادن توان ایران در بهره‌گیری از «قدرت نرم» در دیپلماسی است. اگر این مسیر ادامه یابد، می‌تواند الگویی برای همکاری با سایر کشورهای اسلامی و حوزه تمدن نوروز نیز باشد و از دل چالش‌های سیاسی و امنیتی، فرصتی تازه برای رونق اقتصاد گردشگری کشور پدید آورد.
