به گزارش وفاق ملی، سریال از یاد رفته به کارگردانی بهرام بهرامیان و نویسندگی سارا خسروآبادی، در زمره سریال‌های تاریخی-عاشقانه صدا و سیما قرار می‌گیرد که در دهه ۱۳۹۰ پخش شد. این سریال تلاش داشت تا با تلفیق تاریخ و درام عاشقانه، مخاطب را درگیر داستانی پیچیده و پر از کشمکش‌های عاطفی و اجتماعی کند. ماجرای اصلی سریال، حول زندگی دختری پزشک در دوران پهلوی اول می‌چرخد که به دلیل موقعیت اجتماعی و انتخاب‌هایش، با بحران‌هایی در مسیر حرفه‌ای و شخصی مواجه می‌شود. سریال در همان زمان پخش توانست توجه طیف گسترده‌ای از مردم را جلب کند، اما انتقادهای زیادی نیز در مورد روند روایت، شخصیت‌پردازی و حتی بازنمایی تاریخ به خود دید. در این مقاله به بررسی همه‌جانبه سریال از یاد رفته، نقاط قوت و ضعف آن، و همچنین تاثیرش بر جریان سریال‌سازی تاریخی در ایران می‌پردازیم.
داستان سریال و اهمیت آن در بازنمایی تاریخ
داستان سریال از یاد رفته به گونه‌ای طراحی شده است که در بستر تاریخ معاصر ایران روایت شود. قهرمان زن این سریال که پزشک است، نماد نسلی از زنان ایرانی در دوران پهلوی اول به شمار می‌آید؛ نسلی که در تقابل با سنت‌های اجتماعی و فضای مردسالارانه جامعه، سعی در اثبات توانمندی‌های خود داشتند. در دل این روایت تاریخی، روابط عاطفی و عاشقانه‌ای هم شکل می‌گیرد که هم به جذابیت‌های داستان می‌افزاید و هم تعارضات تازه‌ای خلق می‌کند. در واقع سریال می‌کوشد نشان دهد که چگونه انتخاب‌های شخصی در یک بستر تاریخی می‌توانند سرنوشت افراد و حتی اطرافیان‌شان را تغییر دهند. یکی از نقاط مثبت سریال همین تلفیق هوشمندانه تاریخ و درام عاشقانه است که مخاطب عام را هم جذب می‌کند. با این حال، برخی منتقدان معتقد بودند که داستان در بخش‌هایی از مسیر اصلی خود خارج می‌شود و تمرکز بیش از حد بر روابط عاشقانه باعث می‌شود پیام اصلی تاریخی سریال کم‌رنگ شود. همین دوگانگی باعث شد تا سریال از یک‌سو طرفدارانی پرشمار پیدا کند و از سوی دیگر، نقدهای جدی به آن وارد شود.
شخصیت‌پردازی و بازیگران سریال
یکی از مهم‌ترین عناصر در موفقیت یا شکست یک سریال، شخصیت‌پردازی و انتخاب بازیگران است. از یاد رفته در این زمینه ترکیبی از بازیگران شناخته‌شده و چهره‌های جوان را به کار گرفت. بازیگر نقش اصلی زن سریال با ایفای نقشی متفاوت توانست بخش زیادی از توجهات را جلب کند. شخصیت پزشک زن داستان، نماد جسارت و استقلال بود، هرچند که برخی ضعف‌های فیلمنامه باعث شد روند تحول او به صورت کامل باورپذیر نباشد. در کنار او، شخصیت‌های مرد داستان هم به‌گونه‌ای طراحی شده بودند که هر کدام بخشی از فضای اجتماعی و سیاسی آن دوران را نمایندگی کنند. حضور بازیگران توانمند در نقش‌های مکمل نیز از نقاط مثبت سریال بود، چرا که بار دراماتیک اثر را افزایش داد. با این حال، برخی منتقدان بر این باور بودند که شخصیت‌های فرعی به‌خوبی پرورش نیافتند و بیشتر نقش ابزار روایت را ایفا کردند تا شخصیت‌هایی زنده و مستقل. همین ضعف در شخصیت‌پردازی باعث شد برخی بخش‌های داستان بیشتر شبیه به روایت‌های کلیشه‌ای عاشقانه به نظر برسند تا یک درام تاریخی پیچیده.
کارگردانی و فضای بصری اثر
بهرام بهرامیان، کارگردان سریال از یاد رفته، با سابقه ساخت آثار سینمایی و تلویزیونی، تلاش کرد فضایی پرجزئیات و نزدیک به دوران تاریخی مورد نظر را خلق کند. لوکیشن‌ها، طراحی صحنه و لباس‌ها تا حد زیادی با دقت انتخاب شده بودند و همین موضوع باعث می‌شد بیننده حس کند به سال‌های گذشته سفر کرده است. استفاده از نورپردازی ملایم و رنگ‌های خاص در فیلمبرداری نیز فضایی نوستالژیک و پرکشش برای روایت خلق کرد. اما نکته‌ای که برخی منتقدان به آن اشاره کردند، عدم توازن میان جنبه‌های بصری و روایت داستان بود. به بیان دیگر، در حالی که سریال از نظر ظاهری چشم‌نواز و جذاب بود، فیلمنامه و پیشبرد داستان در برخی قسمت‌ها دچار کندی می‌شد. این تضاد باعث شد که بخش‌هایی از مخاطبان سریال را بیشتر به‌عنوان یک اثر زیبا از نظر بصری به یاد بیاورند تا یک درام تاریخی-اجتماعی قدرتمند. با این وجود، نمی‌توان انکار کرد که تلاش‌های کارگردان در بازآفرینی فضای تاریخی یکی از نقاط قوت اصلی از یاد رفته به شمار می‌آید.
واکنش مخاطبان و منتقدان
پخش سریال از یاد رفته با واکنش‌های متفاوتی همراه بود. گروهی از مخاطبان، فضای عاشقانه و داستان پرتعلیق سریال را جذاب می‌دانستند و آن را یکی از بهترین تولیدات تلویزیون در ژانر تاریخی معرفی می‌کردند. این گروه معتقد بودند که سریال توانسته به‌خوبی فضای تاریخی را با درامی عاشقانه تلفیق کند و مخاطب را تا پایان پای تلویزیون نگه دارد. اما در مقابل، منتقدان حرفه‌ای‌تر سریال به نقاط ضعف آن اشاره داشتند. کندی روایت، ضعف در شخصیت‌پردازی فرعی و گاهی اغراق در ماجراهای عاشقانه از جمله انتقاداتی بود که به از یاد رفته وارد شد. برخی حتی پا را فراتر گذاشته و معتقد بودند سریال در بازنمایی تاریخ دچار سطحی‌نگری شده و بیشتر به جنبه‌های ملودرام پرداخته است. با این حال، آنچه روشن است، این است که سریال توانست بحث‌های زیادی ایجاد کند و همین موضوع نشان‌دهنده تأثیرگذاری آن بر فضای رسانه‌ای و فرهنگی ایران بود.
جایگاه سریال از یاد رفته در تاریخ سریال‌سازی ایران
اگر بخواهیم نگاهی کلان‌تر به از یاد رفته داشته باشیم، باید جایگاه آن را در روند سریال‌سازی ایران بررسی کنیم. تلویزیون ایران در سال‌های اخیر تلاش کرده است آثاری تاریخی تولید کند که علاوه بر سرگرمی، نوعی آموزش و بازنمایی از گذشته نیز داشته باشند. از یاد رفته در همین راستا تولید شد و توانست الگویی برای ترکیب تاریخ با داستان‌های عاشقانه ارائه دهد. هرچند این الگو با ضعف‌هایی همراه بود، اما راه را برای تولید آثار مشابه باز کرد. از سوی دیگر، این سریال نشان داد که مخاطب ایرانی همچنان علاقه‌مند به دیدن روایت‌های تاریخی است، به شرطی که این روایت‌ها با داستان‌های جذاب و شخصیت‌های باورپذیر همراه شوند. بنابراین، می‌توان گفت از یاد رفته با وجود همه نقدها، نقشی مهم در توسعه سریال‌های تاریخی-عاشقانه در تلویزیون ایران ایفا کرد و جایگاه خاص خود را در این حوزه پیدا کرد.
سریال از یاد رفته نمونه‌ای از تلاش‌های تلویزیون ایران برای تلفیق تاریخ و درام عاشقانه است. این سریال با تمام نقاط قوت و ضعف خود توانست مخاطبان زیادی را پای تلویزیون بیاورد و بحث‌های فراوانی درباره کیفیت و محتوای آن ایجاد کند. شخصیت‌پردازی نسبتا قوی در نقش اصلی، فضاسازی بصری چشمگیر و تلفیق هوشمندانه تاریخ و درام از مهم‌ترین دستاوردهای این سریال بودند. با این حال، ضعف در روایت فرعی، کندی داستان و سطحی‌نگری تاریخی باعث شد که از یاد رفته نتواند به اثری ماندگار در ذهن همگان تبدیل شود. با این وجود، جایگاه این سریال در روند سریال‌سازی ایران قابل انکار نیست و همچنان به‌عنوان یکی از آثار مهم تلویزیونی در ژانر تاریخی شناخته می‌شود.
