۱. ضرورت چارچوب جدید همکاری
به گزارش وفاق ملی، عباس عراقچی در نشست خبری مشترک با رافائل گروسی، مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تاکید کرد که چارچوب معمول توافقات پادمانی NPT پاسخگوی شرایط پس از حملات آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران نیست. عراقچی افزود: «هیچ سابقه‌ای از همکاری میان آژانس و دولتی که تأسیسات آن هدف حملات عمدی قرار گرفته، وجود ندارد.»
ایران و آژانس پس از مذاکرات فشرده، به سازوکار جدیدی برای اجرای تعهدات پادمانی ایران رسیدند که هم حقوق و نگرانی‌های امنیتی ایران را مدنظر قرار می‌دهد و هم الزامات فنی آژانس را حفظ می‌کند.
۲. محورهای کلیدی توافق
- تداوم همکاری در چارچوب قانون مجلس شورای اسلامی و مصوبات شورای عالی امنیت ملی.
- رعایت حاکمیت ملی ایران در تمامی مراحل اجرای بازرسی‌ها و گزارش‌دهی‌ها.
- تأکید بر اینکه همکاری ایران با آژانس منوط به عدم اقدام خصمانه‌ای مانند فعال‌سازی «اسنپ‌بک» است.
- پذیرش نگرانی‌های امنیتی ایران به عنوان مسائل مشروع در فرآیند بازرسی و راستی‌آزمایی.
عراقچی تاکید کرد: «ما از آژانس و جامعه بین‌المللی انتظار داریم به حقوق بین‌الملل پایبند بوده و حملات اخیر را محکوم کنند. همکاری مسیر یک‌طرفه نیست.»
۳. واکنش تروئیکای اروپایی و فشارها
نمایندگی اتحادیه اروپا در نشست شورای حکام آژانس، توافق ایران و آژانس را گامی مثبت دانست، اما همزمان از ایران خواست فوراً اجرای کامل بازرسی‌ها را آغاز کند. آمریکا و سه کشور اروپایی تاکید کردند که همکاری فوری ایران شرط دستیابی به توافق پایدار درباره نگرانی‌های هسته‌ای است و در صورت عدم رعایت، آماده اتخاذ اقدامات بعدی خواهند بود.
۴. هشدار عراقچی به فعال‌سازی «اسنپ‌بک»
وزیر خارجه ایران در شبکه‌های اجتماعی و کمیسیون امنیت ملی مجلس تصریح کرد که سه کشور اروپایی هیچ حق قانونی، سیاسی یا اخلاقی برای فعال‌سازی سازوکار «اسنپ‌بک» ندارند. وی هشدار داد: «حتی اگر این حق را هم داشتند، حکایت استفاده نکنی از دستت رفته اینجا کارآیی ندارد.»
عراقچی تاکید کرد که در صورت اقدامات خصمانه، از جمله بازگرداندن قطعنامه‌های مختومه شورای امنیت، ایران گام‌های عملی توافق را کان لم یکن تلقی خواهد کرد.
۵. ابعاد فنی و امنیتی توافق
- توافق با آژانس صرفاً جنبه فنی ندارد و ملاحظات امنیتی و سیاسی ایران نیز در آن لحاظ شده است.
- دسترسی بازرسان آژانس به تأسیسات تنها طبق مصوبه شورای عالی امنیت ملی و در چارچوب قانون مجلس خواهد بود.
- ایران از ارائه اطلاعات حساس اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصدی بدون ضمانت‌های امنیتی خودداری خواهد کرد.
۶. انتقادات داخلی و واکنش مجلس
پس از توافق، کامران غضنفری نماینده تهران، با انتشار پیام‌هایی در شبکه‌های اجتماعی، خواستار افشای متن توافق به مجلس شد و تهدید به استیضاح عراقچی کرد. در پی آن، وزیر خارجه ایران در جلسه کمیسیون امنیت ملی مجلس حضور یافت و چارچوب جدید همکاری با آژانس را تشریح کرد و بر اجرای قانون تعلیق همکاری با آژانس و مصوبات شورای عالی امنیت ملی تاکید نمود.
۷. چشم‌انداز مذاکرات وین و تهدیدات احتمالی
- فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند اجرای توافق با آژانس را مختل کند و ایران همکاری خود را معلق خواهد نمود.
- اروپا و آمریکا برای جلوگیری از این روند نیازمند توافق‌های مکمل در شورای امنیت و تمدید قطعنامه ۲۲۳۱ هستند.
- ایران بر موضع عزتمندانه خود در برابر غرب و تأمین حقوق ملی و امنیتی تاکید دارد و هرگونه همکاری با آژانس مشروط به رعایت این اصول خواهد بود.
توافق جدید ایران و آژانس، ترکیبی از همکاری فنی و رعایت ملاحظات امنیتی است و بازتاب‌دهنده واقعیت‌های میدانی پس از حملات آمریکا و اسرائیل است. با این حال، فشارهای اروپا و آمریکا برای بازگشت فوری ایران به اجرای کامل پادمان‌ها، و تهدید فعال‌سازی «اسنپ‌بک»، چالش‌های مهمی پیش روی تهران ایجاد کرده است. راهبرد ایران، تداوم همکاری در چارچوب قوانین داخلی و تضمین امنیت ملی است، در حالی که اروپا و آمریکا در تلاشند تا ایران را به پذیرش شروط سخت‌تر وادار کنند.
