پیمان عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای یا NPT مخفف Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons یک معاهده بین‌المللی است که با هدف جلوگیری از گسترش سلاح‌های هسته‌ای، ترویج استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای و پیشبرد خلع سلاح هسته‌ای تدوین شده است.
در تعریف دقیق تر، NPTدر سال ۱۹۶۸ به تصویب رسید و در سال ۱۹۷۰ لازم‌الاجرا شد. این معاهده سه اصل اساسی دارد:
۱- عدم اشاعه: کشورهای دارای سلاح هسته‌ای طبق تعریف NPT، کشورهایی که قبل از اول ژانویه ۱۹۶۷ سلاح هسته‌ای ساخته یا آزمایش کرده‌اند نباید این سلاح‌ها یا فناوری ساخت آن را به کشورهای غیرهسته‌ای منتقل کنند، و کشورهای فاقد سلاح هسته‌ای نیز نباید در پی ساخت یا به‌دست‌آوردن آن باشند.
۲- خلع سلاح: کشورهای هسته‌ای متعهد می‌شوند که به‌سمت خلع سلاح کامل حرکت کنند.
۳- استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای: تمام اعضا حق دارند از انرژی هسته‌ای برای مقاصد صلح‌آمیز استفاده کنند، مشروط به اینکه تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) باشد.
چه کشورهایی به NPT متعهدند؟
تا ژوئن ۲۰۲۵، ۱۹۱ کشور عضو این پیمان هستند، از جمله همه کشورهای جهان به‌جز:
۱- هند – دارای سلاح هسته‌ای
۲- پاکستان – دارای سلاح هسته‌ای
۳- اسرائیل – سیاست “ابهام هسته‌ای” دارد؛ سلاح هسته‌ای دارد ولی رسماً تأیید نکرده
۴- کره شمالی – ابتدا عضو بود، اما در سال ۲۰۰۳ از NPT خارج شد و برنامه هسته‌ای خود را ادامه داد.
پنج کشور به عنوان کشورهای دارنده سلاح هسته‌ای طبق تعریف NPT شناخته می‌شوند: آمریکا، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه (چون قبل از ۱۹۶۷ سلاح هسته‌ای ساخته بودند) سایر اعضا “غیرهسته‌ای” محسوب می‌شوند و متعهدند به دنبال سلاح نروند.
ایران عضو رسمی پیمان NPT است.
ایران و NPT
ایران در ۱۳ مارس ۱۹۷۰ (۲۲ اسفند ۱۳۴۸) به پیمان NPT پیوست.به عنوان یک کشور غیرهسته‌ای، متعهد است که: به دنبال ساخت یا دستیابی به سلاح هسته‌ای نرود.
برنامه‌های هسته‌ای‌اش را تنها برای مقاصد صلح‌آمیز پیگیری کند.
فعالیت‌های هسته‌ای‌اش را تحت نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) قرار دهد.
ایران بارها توسط کشورهای غربی به تلاش برای دستیابی به توانایی نظامی هسته‌ای متهم شده، اما ایران همیشه اعلام کرده که برنامه‌اش صرفاً صلح‌آمیز است.
به همین دلیل توافقات جانبی مثل برجام (JCPOA) در سال ۲۰۱۵ بین ایران و ۵+۱ (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، روسیه، چین + آلمان) شکل گرفت تا محدودیت‌ها و نظارت‌های بیشتری اعمال شود.
ایران همچنین پروتکل الحاقی (برای دسترسی بیشتر آژانس به تاسیسات) را به طور داوطلبانه اجرا کرده، اما اجرای آن در سال‌های اخیر دچار فراز و نشیب بوده.
با مناقشه جدید رژیم صهیونیستی و ایران به بهانه دستیابی قریب الوقوع ایران به سلاح هسته ای، ایران کماکان به این تعهد پایبند مانده و مجلس اجازه خروج از آن را نداده و در مقابل رژیم صهیونیستی با وجود دستیابی به این سلاح کشتار جمعی همچنان به این پیمان نپیوسته.
